Zespół suchego oka a soczewki kontaktowe
Zespół suchego oka (ZSO) to schorzenie wieloczynnikowe, które dotyka powierzchni oka. Wg Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, charakteryzuje się zaburzeniem homeostazy łez oraz towarzyszącymi dolegliwościami, wynikającymi z licznych czynników etiologicznych. Zespół suchego oka może znacząco wpływać na jakość życia, utrudniając codzienne czynności. W tym artykule przyjrzymy się dokładnie zespołowi suchego oka oraz jego związkowi z soczewkami kontaktowymi.
Najważniejsze informacje:
- Przyczyny zespołu suchego oka
- Rodzaje zespołu suchego oka
- Objawy zespołu suchego oka
- Diagnostyka zespołu suchego oka
- Leczenie zespołu suchego oka
- Soczewki kontaktowe a objawy zespołu suchego oka
Przyczyny zespołu suchego oka
Zespół suchego oka jest wynikiem zaburzeń produkcji i jakości filmu łzowego, który odgrywa kluczową rolę w ochronie i nawilżaniu powierzchni oka. Film łzowy składa się z trzech głównych warstw: lipidowej, wodnej i mucynowej. Każda z nich pełni odrębną funkcję:
- Warstwa lipidowa – zapobiega parowaniu łez i działa ochronnie,
- Warstwa wodna – odpowiada za transport składników odżywczych oraz zachowanie odpowiedniej osmolarności (miara stężenia łez),
- Warstwa mucynowa – umożliwia równomierne rozprowadzenie filmu łzowego na powierzchni oka i chroni przed patogenami.
Zakłócenia w którejkolwiek z tych warstw prowadzą do niestabilności filmu łzowego, hiperosmolarności, stanu zapalnego oraz uszkodzeń powierzchni oka. Do najczęstszych przyczyn należą:
- Dysfunkcja gruczołów Meiboma (MGD), która powoduje niedobór warstwy lipidowej,
- Niedostateczne wydzielanie warstwy wodnej w wyniku uszkodzeń gruczołów łzowych,
- Schorzenia autoimmunologiczne, takie jak zespół Sjögrena, reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń układowy,
- Czynniki środowiskowe (suche powietrze, ekspozycja na monitory, klimatyzacja),
- Przyjmowanie leków (np. antydepresantów, leków przeciwhistaminowych czy sterydów),
- Styl życia (palenie papierosów, brak snu, spożywanie alkoholu),
- Soczewki kontaktowe.
Rodzaje zespołu suchego oka
Na podstawie mechanizmu powstawania choroby wyróżnia się dwie główne postacie zespołu suchego oka:
Zespół suchego oka związany z nadmiernym parowaniem łez
Postać ta wynika głównie z dysfunkcji gruczołów Meiboma (MGD). Gruczoły te produkują lipidy, które tworzą warstwę ochronną filmu łzowego, zapobiegając jego nadmiernemu parowaniu. W przypadku MGD dochodzi do:
- Zamknięcia ujść gruczołów (np. z powodu zapalenia brzegów powiek),
- Zaburzeń jakościowych i ilościowych wydzieliny lipidowej.
Dysfunkcja gruczołów Meiboma jest szczególnie częsta u osób starszych oraz u pacjentów z trądzikiem różowatym czy łojotokowym zapaleniem skóry.
Zespół suchego oka związany z niedoborem warstwy wodnej
Ta postać jest spowodowana niedostatecznym wydzielaniem łez przez gruczoły łzowe. Przyczyny obejmują:
- Schorzenia autoimmunologiczne (np. zespół Sjögrena),
- Urazy mechaniczne lub chemiczne gruczołów łzowych,
- Skutki uboczne stosowania leków.
W przypadku tej postaci filmu łzowego brakuje odpowiedniej ilości warstwy wodnej, co prowadzi do uszkodzeń rogówki i spojówki.
Objawy zespołu suchego oka
Objawy zespołu suchego oka mogą być różnorodne i mają tendencję do nasilania się z czasem. Do najczęściej zgłaszanych dolegliwości należą:
- Uczucie suchości i piasku pod powiekami,
- Pieczenie, swędzenie i zaczerwienienie oczu,
- Nadmierne łzawienie (tzw. płaczące suche oko),
- Zaburzenia widzenia – rozmycie obrazu, zmiany ostrości widzenia,
- Dyskomfort podczas noszenia soczewek kontaktowych,
- Nadwrażliwość na światło.
Symptomy te mogą prowadzić do znacznego obniżenia jakości życia, wpływając zarówno na funkcjonowanie zawodowe, jak i społeczne.
Diagnostyka zespołu suchego oka
Rozpoznanie ZSO wymaga przeprowadzenia dokładnego wywiadu medycznego oraz badań okulistycznych. Do najczęściej stosowanych testów diagnostycznych należą:
- Test Schirmera – ilościowy test produkcji filmu łzowego; prawidłowe zwilżenie paska to 15 mm w ciągu 5 minut lub 10 mm w ciągu 3 minut.
- Badanie czasu przerwania filmu łzowego (TBUT) – mierzy stabilność filmu łzowego; mniej niż 10 sekund do przerwania filmu łzowego jest przeciwwskazaniem do noszenia soczewek kontaktowych.
- Barwienie powierzchni oka – za pomocą specjalnych barwników (np. fluoresceiny) i lampy szczelinowej z odpowiednimi filtrami ocenia się uszkodzenia rogówki i spojówki.
- Wysokość menisku łzowego - badanie wykorzystywane do oszacowania objętości łez ; wysokość menisku łzowego mniejsza niż 0,25 mm sugeruje suchość oka.
Leczenie zespołu suchego oka
Leczenie zespołu suchego oka (ZSO) jest wieloaspektowe i zależy od przyczyny oraz nasilenia objawów. Podstawowym krokiem są krople nawilżające, które uzupełniają brak filmu łzowego i przynoszą ulgę. Ważne jest stosowanie preparatów bez konserwantów, zwłaszcza w przypadku długotrwałego użycia.
Przy dysfunkcji gruczołów Meiboma zaleca się ciepłe kompresy, masaże powiek oraz zabiegi, takie jak termoterapia lub oczyszczanie gruczołów. W przypadku stanów zapalnych można stosować krople z cyklosporyną, które zmniejszają stan zapalny i wspierają regenerację gruczołów łzowych.
W ciężkich przypadkach wykonuje się okluzję punktów łzowych, co ogranicza odpływ łez i wydłuża ich obecność na powierzchni oka. Ważnym elementem leczenia jest zmiana stylu życia: nawilżanie powietrza, unikanie długotrwałej pracy przy monitorach, odpowiednia higiena powiek i suplementacja kwasami omega-3.
Kluczowe jest regularne monitorowanie stanu oczu przez specjalistę, by odpowiednio modyfikować terapię i poprawić komfort życia pacjenta.
Soczewki kontaktowe a objawy zespołu suchego oka
Soczewki kontaktowe stanowią popularną metodę korekcji wzroku, jednak ich stosowanie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia objawów zespołu suchego oka. Badania wskazują, że aż 50% użytkowników soczewek skarży się na dyskomfort i uczucie suchości oczu. Osoby noszące soczewki kontaktowe są 12-krotnie bardziej narażone na objawy ZSO w porównaniu do osób bez wady wzroku oraz 5-krotnie bardziej niż użytkownicy okularów.
Jednym z kluczowych mechanizmów prowadzących do tych problemów jest wpływ soczewki kontaktowej na integralność filmu łzowego. Obecność soczewki dzieli film łzowy na dwie części:
- film łzowy przedsoczewkowy (PLTF, pre-lens tear film),
- film łzowy zasoczewkowy (POLTF, post-lens tear film).
Materiał soczewki, który znajduje się pomiędzy tymi warstwami, zaburza naturalną interakcję pomiędzy warstwą mucynową a zewnętrznymi warstwami filmu łzowego, co powoduje jego destabilizację.
Grubość filmu zasoczewkowego (POLTF) ma kluczowe znaczenie dla komfortu noszenia soczewek, transportu tlenu do rogówki oraz zapewnienia prawidłowego ruchu soczewki względem gałki ocznej. Ścieńczenie POLTF, które może wynikać z zespołu suchego oka lub długotrwałego użytkowania soczewek (np. soczewek całodobowych) zwiększa ryzyko akumulacji zanieczyszczeń. To z kolei może prowadzić do infekcji, stanów zapalnych, a nawet uszkodzeń mechanicznych powierzchni oka.
Ponadto stosowanie soczewek kontaktowych często prowadzi do wzrostu osmolarności filmu łzowego, co jest jednym z kluczowych czynników w patogenezie zespołu suchego oka. Z tego powodu użytkownicy soczewek powinni zwracać szczególną uwagę na odpowiednią higienę oraz stosowanie preparatów nawilżających, które mogą wspomóc stabilizację filmu łzowego i zminimalizować dyskomfort. Ważne jest także regularne konsultowanie się z okulistą, który pomoże dobrać odpowiednie soczewki i monitorować stan oczu.
Jakie soczewki są najlepsze w przypadku ZSO?
W przypadku osób z zespołem suchego oka, dobór odpowiednich soczewek kontaktowych jest kluczowy dla komfortu noszenia. Większość użytkowników wybiera soczewki miękkie, to w przypadku ZSO mogą one nie być najlepszym rozwiązaniem. Soczewki te są hydrofilowe, co oznacza, że wchłaniają łzy, przez co mogą jeszcze bardziej pogłębiać problem suchości. W takich przypadkach lepszym wyborem będą soczewki twarde, które w mniejszym stopniu pozbawiają rogówkę nawilżenia ze strony łez. Alternatywą są soczewki nowej generacji, wykonane z materiału silikonowo-hydrożelowego. Zapewniają lepszy dostęp tlenu do rogówki, co pozytywnie wpływa na nawilżenie oka.
Ważnym czynnikiem, na który należy zwrócić uwagę, jest zawartość wody w soczewkach. Dla osób z ZSO najlepsze będą soczewki o niższej zawartości wody, ponieważ wchłaniają one mniej łez, zmniejszając ryzyko podrażnień i suchości. Optymalnym wyborem będą także soczewki jednodniowe, które zmniejszają ryzyko gromadzenia się zanieczyszczeń i bakterii, co ma istotne znaczenie w przypadku osób z zespołem suchego oka.
Bibliografia:
- DYBAŁA, Ewelina, DYBAŁA-PRZYGRODZKA, Izabela, AGHADI, Artur, CUBER, Iwona, BIAŁOWĄS, Edyta and MAZUREK, Magdalena. Dry eye syndrome - vicious circle mechanism of disease. Journal of Education, Health and Sport. Online. 6 February 2023. Vol. 13, no. 3, pp. 207-216. [Accessed 27 January 2025]. DOI 10.12775/JEHS.2023.13.03.030.
- Golden MI, Meyer JJ, Zeppieri M, et al. Dry Eye Syndrome. [Updated 2024 Feb 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470411/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Dry_eye_syndrome
- https://eyewiki.org/Dry_Eye_Syndrome
- https://zespolsuchegooka.pl/zespol-suchego-oka-a-soczewki-kontaktowe/
- https://www.aoa.org/healthy-eyes/eye-and-vision-conditions/dry-eye?sso=y
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
