Film łzowy – co to jest?

Film łzowy jest niezbędną substancją umożliwiającą prawidłowe widzenie. Jego skład chemiczny zapewnia doskonałą ochronę przed drobnoustrojami. Jak organizm go wytwarza? Co się dzieje, gdy filmu łzowego jest za mało?

Tego dowiesz się z naszego artykułu:

• Film łzowy – dlaczego jest nam potrzebny?
• Film łzowy – niezbędny dla zdrowia oczu
• Film łzowy – ważny składnik układy optycznego
• Film łzowy – co się dzieje, gdy jest go za mało?
• Jakie są przyczyny zaburzenia w wydzielaniu w filmu łzowego?
• Co zwiększa ryzyko zaburzeń wydzielania filmu łzowego?
• Film łzowy a soczewki kontaktowe
• Jak zapobiegać zaburzeniom w wydzielaniu filmu łzowego?
• Diagnostyka filmu łzowego
• Film łzowy – jak leczyć zaburzenia?

Film łzowy – dlaczego jest nam potrzebny?

Film łzowy jest mieszaniną trzech składników: tłuszczu, wody i śluzu. Nazywamy je warstwami, ponieważ właśnie w taki sposób cząsteczki filmu łzowego układają się na gałce ocznej.

• Warstwa lipidowa – zewnętrzna warstwa substancji pokrywającej gałkę oczną pełni funkcję ochronną. Podobnie jak balsam rozsmarowany na skórze, zapobiega odparowaniu wilgoci z oka. Lipidową warstwę filmu łzowego wytwarzają gruczoły łojowe Meiboma.
• Warstwa wodna – wydzielana przez gruczoły łzowe służy do transportowania tlenu i odżywiania tkanek. Odgrywa ważną rolę jako część ośrodka optycznego. Wodna warstwa filmu łzowego pozwala na błyskawiczne oczyszczanie rogówki z drobin i brudu.
• Warstwa śluzowa lub mucynowa – produkowana jest przez komórki kubkowe spojówki. Jej konsystencja jest nieco gęstsza, dzięki czemu zapewnia idealne przyleganie filmu łzowego do oka i łagodne rozprowadzanie go pod powiekami.

Film łzowy – niezbędny dla zdrowia oczu

Na co dzień nie zdajemy sobie sprawy jak istotną rolę odgrywa film łzowy w procesie widzenia i w utrzymaniu dobrej kondycji oczu. Ale gdy tylko doświadczymy zaburzeń w tej materii – od razu odczujemy dyskomfort, ból  a nawet groźne infekcje. W skład filmu łzowego wchodzą różnorodne związki chemiczne, m.in.:

• chlorek sodowy
• kwas askorbinowy
• mocznik

Oprócz tego w filmie łzowym znajdują się elektrolity, białka i globuliny. To wszystko czyni z filmu łzowego swoisty preparat antybakteryjny, antywirusowy i przeciwgrzybiczny.

Film łzowy – ważny składnik układy optycznego

Film łzowy odgrywa istotną rolę w układzie optycznym jakim jest oko. Warstwa wodna pozwala na załamanie promieni świetlnych w miejscu zetknięcia się wydzieliny z powietrzem. Dobrej jakości film łzowy i jego właściwa ilość zapewnia doskonałą przejrzystość rogówki.

• Może Cię zainteresować >> witreoliza laserowa w leczeniu okulistycznym

Film łzowy – co się dzieje, gdy jest go za mało?

Zbyt mała ilość filmu łzowego oznacza kilka nieprzyjemnych objawów. Zwykle zaczyna się od uczucia pieczenia i podrażnienia oka. Często spotykane jest wrażenia jakby drobinki piasku dostały się pod powiekę. Pojawia się zaczerwienienie oczu.

Niedostateczne wydzielanie filmu łzowe powodują problemy z widzeniem:

• zaburzenia ostrości widzenia
• zamglenie obrazu i mroczki
• rozmywanie się konturów
• uczucie zmęczenia oczu
• trudności w skupieniu wzroku na tekście

Gdy film łzowy traci swoje właściwości, powstaje zespół suchego oka. Oprócz dyskomfortu, pojawia się też duże ryzyko rozwoju infekcji. Częsta dolegliwości, która powstaje na tym tle, to zapalenie rogówki. W trudnych przypadkach, gdy brak prawidłowego filmu łzowego zwiększa dostępność dla bakterii i wirusów, dochodzi do owrzodzenia rogówki.

Jakie są przyczyny zaburzenia w wydzielaniu w filmu łzowego?

Zaburzenia w wydzielaniu filmu łzowego mają różne podłoże. Czasem jest to związane z chorobami (wrodzonymi i nabytymi). Niektóre schorzenia utrudniają lub uniemożliwiają pracę gruczołów wydzielających poszczególne warstwy filmu łzowego. Do chorób związanych z niedostateczną produkcją filmu łzowego należą:

• zapalenie brzegu powiek
• zespół Sjögrena
• jaglica
• przewlekłe zapalenie spojówek
• zespół Stevensa-Johnsona
• rumień wielopostaciowy
• niektóre nowotwory oka
• sarkoidoza

Co zwiększa ryzyko zaburzeń wydzielania filmu łzowego?

Ryzyko zaburzeń w wydzielaniu filmu łzowego występuje u osób z niedoborem witaminy A. Dobrze zbilansowana dieta bogata w minerały i witaminy dobre na wzrok pomaga na długo zachować sprawność oczu. Z zaburzeniami filmu łzowego zmagają się osoby w podeszłym wieku. Procesy starzenia upośledzają funkcjonowanie organizmu także i w tym aspekcie.

Zobacz także >> dlaczego luteina jest ważna dla oczu

Przejściowych problemów z ilością i jakością filmu łzowego doświadczają pacjenci, którzy są w trakcie rekonwalescencji po zabiegach okulistycznych, w tym po laserowej korekcji wzroku. Jest to spowodowane zmniejszeniem czucia rogówkowego, a co za tym idzie – pogorszeniem odruchowego wydzielania łez. Wraz z odzyskiwaniem sprawności po zabiegu, wraca także prawidłowa praca gruczołów wytwarzających film łzowy.

Zaburzenia wydzielania filmu łzowego powodują również niektóre leki:

• przeciwdepresyjne
• antyarytmiczne
• przeciwhistaminowe

Objawy związane ze zbyt małą ilością warstwy ochronnej oka są spotykane u osób z chorobą Parkinsona oraz leczących się na chorobę wrzodową i nadciśnienie tętnicze.

Film łzowy a soczewki kontaktowe

Problemy z ilością i jakością filmu łzowego zdarzają się u osób korzystających z soczewek kontaktowych.

Zaburzenia mogą być spowodowane:

• złym dobraniem soczewek kontaktowych
• pozostawianiem ich na oczach przez zbyt długi czas
• błędami w codziennej pielęgnacji soczewek

Soczewek kontaktowych nie wolno dobierać samemu. Optometrysta lub okulista musi zbadać wszystkie potrzebne parametry gałki ocznej. Konieczne jest stosowanie się do wszystkich zaleceń, takich jak używanie specjalnego płynu do soczewek.

Jak zapobiegać zaburzeniom w wydzielaniu filmu łzowego?

Problemy z filmem łzowym miewają związek z trybem życia, rodzajem wykonywanej pracy i nawykami. Warto wiedzieć, że korzystanie z urządzeń elektronicznych sprawia, że rzadziej mrugamy. Mniejsza częstotliwość ruchów powiek powoduje osuszanie się filmu łzowego. Trzeba o tym pamiętać podczas pracy przed komputerem. Pomocne są w takich sytuacjach regularne ćwiczenia na wzrok, które każdy może wykonać sam.

Wpływ na zaburzenia wydzielania filmu łzowego ma nadmierne ogrzewanie i klimatyzowanie pomieszczeń. Jeżeli nie mamy wpływu na te warunki – dużym wsparciem będą krople do oczu. A jeżeli dostrzegamy u siebie uciążliwe objawy i skłonność do pocierania oczu – należy udać się na badanie okulistyczne. Możliwe, że nieprawidłowości w wydzielaniu filmu łzowego wywołuje alergia.

Diagnostyka filmu łzowego

Diagnostyka filmu łzowego obejmuje ocenę stanu oka poprzez badanie w lampie szczelinowej. Uszkodzenia nabłonka rogówki są sprawdzane za pomocą barwienia różem bengalski, zielenią lizaminową i fluoresceiną.
Do badania warstwy wodnej filmu łzowego służy test Schirmera. Jeśli istnieją podstawy – lekarz kieruje pacjenta na badania funkcji gruczołów Meiboma.

Film łzowy – jak leczyć zaburzenia?

Leczenie zaburzeń wydzielania filmu łzowego uzależnione jest oczywiście od podłoża rozpoznanych problemów. U seniorów i osób pracujących przy komputerze zwykle wystarczają nawilżające krople do oczu. Jeżeli diagnostyka wykazała niedostateczną pracę gruczołów Meiboma – istnieje bezbolesny zabieg IPL (intense pulsed light), który pobudza gruczoły i wzmaga wydzielanie odpowiednich składników filmu łzowego. Jeśli zaburzenia wydzielania filmu łzowego są spowodowane stanem zapalnym rogówki lub innej sfery oka, konieczne jest wdrożenie środków przeciwzapalnych i  łagodzących.

Bibliografia:

1. A. Recchioni, E. Mocciardini, E. Ponzini, S. Tavazzi, Viscoelastic properties of the human tear film [w:] Experimental eye research Jun;219 (dostęp: 25.08.2023).
2. R. Montes-Mico, A. Cervino, T. Ferrer-Blasco, S. Garcia-Lazaro, D. Madrid-Costa, The tear film and the optical quality of the eye [w:] The ocular surface 2010 Oct;8(4) (dostęp: 25.08.2023).
3. U. Stahl, M. Willcox, F. Stapleton, Osmolality and tear film Dynamics [w:] Clinical & experimental optometry 2012 Jan;95(1) (dostęp: 25.08.2023).