Soczewki opatrunkowe - czym są? Kto je nosi?
Soczewki opatrunkowe to specjalistyczne soczewki kontaktowe, które pełnią funkcję ochronną i wspomagają proces gojenia oka po urazach, zabiegach chirurgicznych lub w przypadkach schorzeń rogówki. Działają jak opatrunek, chroniąc wrażliwą powierzchnię oka przed zewnętrznymi czynnikami, jednocześnie ułatwiając regenerację tkanek. Warto podkreślić, że są to soczewki stosowane tylko na zalecenie lekarza i pod jego ścisłą kontrolą.
Najważniejsze informacje:
- Czym są soczewki opatrunkowe?
- Jak działają soczewki opatrunkowe?
- Wskazania do stosowania soczewek opatrunkowych
- Dopasowanie soczewek opatrunkowych
- Czy noszenie soczewek opatrunkowych poprawia widzenie?
- Prawidłowa pielęgnacja i obsługa soczewek opatrunkowych
- Stosowanie leków i kropli do oczu podczas noszenia soczewek opatrunkowych
Czym są soczewki opatrunkowe?
Soczewki opatrunkowe, nazywane również terapeutycznymi soczewkami kontaktowymi, to specjalne miękkie soczewki stosowane w celach ochronnych i leczniczych. Ich głównym zadaniem jest osłona rogówki oraz stworzenie optymalnych warunków do gojenia się uszkodzonych tkanek oka. Dzięki wysokiej przepuszczalności tlenu oraz odpowiedniemu uwodnieniu soczewki te minimalizują ryzyko dalszych uszkodzeń i łagodzą ból towarzyszący wielu schorzeniom okulistycznym.
Soczewki opatrunkowe, które są wykorzystywane w leczeniu schorzeń oka, przeszły istotną ewolucję. W przeszłości stosowano specjalne soczewki przeznaczone jedynie do użytku terapeutycznego. Obecnie coraz częściej używa się konwencjonalnych miękkich soczewek kontaktowych o mocy 0,00 D. Istnieją cztery modele soczewek opatrunkowych zatwierdzonych przez FDA, które zapewniają odpowiednią ochronę i wsparcie dla procesu gojenia rogówki:
- Acuvue Oasys (Johnson & Johnson)
- Air Optix Night & Day Aqua (Alcon)
- PureVision (Bausch & Lomb)
- Sof-Form 55 EW (Unilens)
Jak działają soczewki opatrunkowe?
Ochrona rogówki
Soczewki opatrunkowe tworzą fizyczną barierę, która zabezpiecza rogówkę przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak ciała obce, rzęsy, a nawet naturalne ruchy powiek podczas mrugania. W przypadku urazów mechanicznych lub powikłań pooperacyjnych eliminują dodatkowe podrażnienia, które mogłyby spowolnić proces regeneracji.
Redukcja bólu
Rogówka jest jedną z najbardziej unerwionych struktur w organizmie człowieka. Uszkodzenia jej powierzchni mogą prowadzić do silnego bólu, wywoływanego przez kontakt zakończeń nerwowych z powietrzem czy ruchem powiek. Soczewki opatrunkowe skutecznie osłaniają wrażliwe zakończenia nerwowe, zmniejszając dolegliwości bólowe.
Przyspieszenie gojenia
Proces gojenia rogówki polega na migracji komórek nabłonka do miejsca uszkodzenia. Soczewka opatrunkowa pomaga w tym procesie, zapewniając gładką powierzchnię, która nie zakłóca ruchu regenerujących się komórek.
Wspomaganie terapii farmakologicznej
Niektóre soczewki opatrunkowe mogą być stosowane jako nośniki leków okulistycznych. Wchłaniają one substancje aktywne z kropli do oczu lub są nasączane lekami, a następnie stopniowo uwalniają je do powierzchni rogówki, zwiększając skuteczność terapii i poprawiając biodostępność leku.
Wskazania do stosowania soczewek opatrunkowych
Soczewki opatrunkowe są stosowane w różnych schorzeniach okulistycznych oraz po zabiegach chirurgicznych, aby wspierać proces regeneracji rogówki, chronić przed czynnikami drażniącymi i zmniejszać dolegliwości bólowe. Najczęstsze wskazania do ich użycia to:
Urazy rogówki i nawracające erozje
Uszkodzenia mechaniczne rogówki, takie jak urazy spowodowane ciałami obcymi, zadrapania czy oparzenia chemiczne, mogą prowadzić do silnego bólu oraz zaburzeń gojenia nabłonka. W przypadku nawracających erozji rogówki, gdzie nabłonek nie przywiera prawidłowo do błony podstawnej, dochodzi do okresowego złuszczania się komórek i nawrotów dolegliwości bólowych. Soczewki opatrunkowe chronią rogówkę, zmniejszają ryzyko dalszych uszkodzeń oraz przyspieszają proces regeneracji.
Powikłania pooperacyjne
Po operacjach okulistycznych, takich jak:
- laserowa korekcja wzroku (PRK, LASIK),
- przeszczep rogówki,
- operacje zaćmy,
- zabiegi na powierzchni oka (np. usunięcie skrzydlika),
soczewki opatrunkowe pełnią funkcję ochronną, minimalizują tarcie powiek o gojącą się tkankę i zmniejszają ból. Stosowanie ich po zabiegach pozwala na skrócenie okresu rekonwalescencji i poprawia komfort pacjenta.
Zespół suchego oka (ZSO) – postać ciężka
W ciężkich przypadkach zespołu suchego oka, kiedy standardowe leczenie kroplami nawilżającymi nie przynosi ulgi, soczewki opatrunkowe pomagają zatrzymać wilgoć na powierzchni oka. Tworzą one barierę ochronną, ograniczając odparowywanie łez i poprawiając nawilżenie rogówki. Są szczególnie skuteczne w przypadku:
- zespołu Sjögrena,
- suchości rogówki po radioterapii,
- powikłań związanych z niedomykalnością powiek (np. porażenie nerwu twarzowego).
Choroby rogówki: dystrofie i schorzenia neurotroficzne
Niektóre schorzenia rogówki prowadzą do osłabienia jej struktury i zaburzeń regeneracji. Do najczęstszych wskazań w tej grupie należą:
- dystrofia Cogana – schorzenie powodujące niestabilność nabłonka rogówki,
- keratopatia neurotroficzna – wynikająca z uszkodzenia unerwienia rogówki, prowadząca do jej owrzodzeń,
W takich przypadkach soczewki opatrunkowe działają ochronnie, zmniejszają dyskomfort i poprawiają stabilność filmu łzowego.
Nieprawidłowości powiek
Niektóre schorzenia powiek mogą prowadzić do przewlekłych podrażnień rogówki i wymagają stosowania soczewek opatrunkowych. Należą do nich:
- trichiasis – nieprawidłowy wzrost rzęs powodujący ich drażnienie rogówki,
- ektropion i entropion – nieprawidłowe ustawienie powiek prowadzące do wysychania lub drażnienia powierzchni oka,
Dopasowanie soczewek opatrunkowych
Dopasowanie soczewek opatrunkowych jest kluczowym elementem terapii okulistycznej. Soczewki te muszą być indywidualnie dobrane do pacjenta, aby zapewnić optymalny komfort, skuteczność leczenia i uniknięcie powikłań.
Procedura dopasowania
Dopasowanie soczewek opatrunkowych powinno przebiegać według określonych etapów:
- Ocena stanu oka – przed zastosowaniem soczewki lekarz przeprowadza dokładne badanie okulistyczne, analizując stan rogówki, nawilżenie oka oraz ewentualne przeciwwskazania.
- Dobór odpowiedniego modelu i rozmiaru soczewki – należy unikać podejścia „jeden rozmiar dla wszystkich”, ponieważ niewłaściwie dobrana soczewka może powodować uszkodzenia mechaniczne, nadmierne odwodnienie lub ograniczoną ruchomość na powierzchni oka.
- Wstępna ocena po założeniu – po aplikacji soczewki okulista ocenia jej dopasowanie po około 20 minutach, a następnie ponownie po godzinie, aby wykryć ewentualne odwodnienie lub zmiany pozycji soczewki.
Proces gojenia oka jest dynamiczny, dlatego istotne jest, aby okulista regularnie monitorował postępy i dostosowywał soczewki w razie potrzeby. Może to obejmować zmianę materiału soczewki, krzywizny bazowej lub okresu jej noszenia. Regularne wizyty kontrolne są niezbędne dla prawidłowego przebiegu terapii. Planowane są one przez specjalistę, w zależności od stanu pacjenta.
Czy noszenie soczewek opatrunkowych poprawia widzenie?
Soczewki opatrunkowe nie są soczewkami korekcyjnymi – ich głównym celem jest ochrona i wspomaganie gojenia rogówki, a nie poprawa ostrości wzroku. Jednak w niektórych przypadkach pacjenci mogą zauważyć lepszą jakość widzenia jako efekt terapii.
Nieprawidłowa powierzchnia rogówki powoduje rozproszenie światła, co prowadzi do pogorszenia ostrości wzroku. Soczewki opatrunkowe, tworząc gładką warstwę ochronną, mogą tymczasowo zredukować te zaburzenia, poprawiając przejrzystość obrazu. Ponadto, gdy rogówka się regeneruje, struktura jej nabłonka ulega wyrównaniu, co może przyczynić się do lepszego widzenia.
Prawidłowa pielęgnacja i obsługa soczewek opatrunkowych
Soczewki opatrunkowe zazwyczaj są zakładane i zdejmowane przez lekarza okulistę. Pacjent powinien ściśle przestrzegać zaleceń dotyczących ich użytkowania, aby uniknąć powikłań. W przypadku noszenia soczewek przez całą dobę często stosuje się krople z antybiotykiem, które minimalizują ryzyko infekcji. Można także używać sztucznych łez lub kropli nawilżających przeznaczonych do stosowania z soczewkami kontaktowymi.
W większości przypadków pacjent nie musi samodzielnie obsługiwać soczewek. Jednak w niektórych sytuacjach, np. przy leczeniu zespołu suchego oka, może być konieczne zdejmowanie soczewek na noc i ich ponowne zakładanie rano. W takich przypadkach pacjent otrzymuje instruktaż dotyczący zakładania, zdejmowania i pielęgnacji soczewek.
Soczewki opatrunkowe wymagają regularnej kontroli w celu oceny ich stanu, oczyszczenia lub wymiany zgodnie z zaleceniami okulisty.
Stosowanie leków i kropli do oczu podczas noszenia soczewek opatrunkowych
Podczas noszenia soczewek opatrunkowych, pacjenci powinni kontynuować stosowanie wszelkich zaleconych przez lekarza kropli do oczu. W szczególności zaleca się stosowanie kropli bez konserwantów, aby uniknąć ryzyka podrażnienia lub reakcji alergicznych, które mogą być wywołane przez substancje chemiczne zawarte w niektórych preparatach.
Bibliografia:
- https://www.reviewofcontactlenses.com/article/the-other-side-of-the-lens
- https://www.caseyopticaltoo.com/blog/a-complete-guide-to-understanding-bandage-contact-lenses
- https://www.moorfields.nhs.uk/for-patients/visual-aids/contact-lenses/care-of-your-bandage-contact-lenses
- https://www.allaboutvision.com/eyewear/contact-lenses/conditions/bandage-contact-lens/
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
