Orbitopatia tarczycowa – czym jest to schorzenie oczu?
Orbitopatia tarczycowa, znana również jako oftalmopatia tarczycowa, jest przewlekłym schorzeniem oczu, które najczęściej występuje u osób z chorobami tarczycy, zwłaszcza z chorobą Gravesa-Basedowa. To autoimmunologiczne zaburzenie powoduje zmiany w oczodole, które mogą prowadzić do wytrzeszczu, zaburzeń ruchomości gałek ocznych, podwójnego widzenia, a w skrajnych przypadkach – utraty wzroku. Orbitopatia tarczycowa ma złożony charakter, a jej leczenie wymaga współpracy endokrynologa i okulisty. Dowiedz się więcej na temat tego schorzenia oczu!
Najważniejsze informacje:
- Przyczyny orbitopatii tarczycowej
- Mechanizm powstawania orbitopatii tarczycowej
- Jak często występuje orbitopatia tarczycowa?
- Objawy orbitopatii tarczycowej
- Diagnostyka orbitopatii tarczycowej
- Leczenie orbitopatii tarczycowej
- Rokowanie w orbitopatii tarczycowej
Przyczyny orbitopatii tarczycowej
Orbitopatia tarczycowa jest autoimmunologiczną chorobą, która dotyka tkanek oczodołowych, prowadząc do powiększenia mięśni zewnątrzgałkowych i zwiększenia objętości tłuszczu oczodołowego. Najczęściej występuje u pacjentów z nadczynnością tarczycy, głównie w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, chociaż może wystąpić również w innych schorzeniach tarczycy, takich jak przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy - Hashimoto. Choroba objawia się głównie wytrzeszczem oczu, co jest skutkiem zwiększonego nacisku tkanek na gałkę oczną.
Mechanizm powstawania orbitopatii tarczycowej
Mechanizm rozwoju orbitopatii tarczycowej nie jest jeszcze w pełni poznany. Uważa się jednak, że wynika on z nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego. W chorobie Gravesa-Basedowa przeciwciała skierowane przeciwko receptorowi TSH (hormon tyreotropowy) mogą atakować tkanki oczodołu. W wyniku tego dochodzi do nacieku komórek zapalnych, takich jak limfocyty T, co prowadzi do uwalniania mediatorów zapalnych. Prowadzi to do przerostu tkanek oczodołu, w tym mięśni poruszających gałką oczną oraz tłuszczu oczodołowego. Najczęściej zajętymi mięśniami są: mięsień prosty dolny, prosty przyśrodkowy oraz prosty górny. Zwiększenie objętości tych struktur skutkuje uciskiem na gałkę oczną, co prowadzi do wytrzeszczu.
Jak często występuje orbitopatia tarczycowa?
Orbitopatia tarczycowa dotyka głównie osób chorujących na chorobę Gravesa-Basedowa. U około 15–35% pacjentów z tą chorobą dochodzi do rozwoju orbitopatii. Kobiety chorują na orbitopatię tarczycową 7–10 razy częściej niż mężczyźni, a objawy najczęściej pojawiają się u osób po 40. roku życia.
Objawy orbitopatii tarczycowej
Orbitopatia tarczycowa objawia się przede wszystkim zmianami w obrębie oczodołu. Główne symptomy mogą być zarówno estetyczne, jak i funkcjonalne, a ich nasilenie zależy od stopnia zaawansowania choroby.
Wytrzeszcz gałek ocznych (egzoftalmia)
Wytrzeszcz osiowy to najbardziej charakterystyczny objaw orbitopatii tarczycowej, który występuje u większości pacjentów. Dochodzi do niego w wyniku zwiększenia objętości tkanek oczodołu, co powoduje wypychanie gałek ocznych na zewnątrz. Wytrzeszcz może być symetryczny lub asymetryczny i zwykle dotyczy obu oczu.
Problemy z powiekami i spojówkami
Pacjenci z orbitopatią często skarżą się na obrzęk powiek oraz spojówek, co może prowadzić do suchości oka, a nawet owrzodzeń rogówki. Często występuje również tzw. cofanie powiek, co oznacza, że powieka górna nie podąża za ruchem gałki ocznej w dół. Inne objawy to zaczerwienienie spojówek oraz poszerzenie naczyń krwionośnych.
Zaburzenia widzenia
W miarę postępu choroby może dojść do poważnych zaburzeń widzenia, takich jak podwójne widzenie (diplopia), ograniczenie ruchomości gałek ocznych, a w najcięższych przypadkach – do ucisku nerwu wzrokowego, co może prowadzić do całkowitej utraty wzroku.
Diagnostyka orbitopatii tarczycowej
Rozpoznanie orbitopatii tarczycowej opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz dodatkowych badaniach obrazowych i laboratoryjnych.
Badania okulistyczne
Okulista ocenia stopień zaawansowania orbitopatii poprzez badanie ruchomości gałek ocznych, ostrość wzroku, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz badanie pola widzenia. W przypadku podejrzenia uszkodzenia rogówki stosuje się barwienie fluoresceiną, aby ocenić ewentualne uszkodzenia powierzchni oka.
Badania obrazowe
USG oczodołów, tomografia komputerowa (CT) oraz rezonans magnetyczny (MRI) są kluczowymi narzędziami w diagnostyce orbitopatii. Umożliwiają ocenę przerostu mięśni zewnątrzgałkowych oraz tkanki tłuszczowej oczodołu, a także pozwalają wykryć ewentualne uciski na nerw wzrokowy. Typowe wyniki obrazowania obejmują powiększenie mięśni i wytrzeszcz.
Badania hormonalne
W diagnostyce orbitopatii niezbędne jest również oznaczenie poziomu hormonów tarczycy (TSH, T3, T4) oraz obecność przeciwciał skierowanych przeciwko receptorowi TSH.
Leczenie orbitopatii tarczycowej
Leczenie orbitopatii tarczycowej zależy od stopnia zaawansowania choroby.
Leczenie zachowawcze
W początkowych stadiach orbitopatii pacjenci mogą stosować metody łagodzące objawy, takie jak:
- Nawilżanie oczu przy użyciu sztucznych łez,
- Unikanie czynników drażniących, np. dymu tytoniowego,
- Sypianie z uniesioną głową w celu zmniejszenia obrzęku powiek.
Dodatkowo, kluczowe jest zaprzestanie palenia, które może znacznie zaostrzać przebieg choroby.
Leczenie farmakologiczne
W przypadku umiarkowanych i ciężkich postaci orbitopatii tarczycowej stosuje się glikokortykosteroidy, które mają działanie przeciwzapalne i mogą redukować objawy choroby.
Leczenie zaawansowane
W przypadku zaawansowanej orbitopatii, zwłaszcza gdy dochodzi do ucisku nerwu wzrokowego lub występuje silny wytrzeszcz, stosuje się bardziej inwazyjne metody:
- Radioterapia – może być skuteczna w zmniejszeniu stanu zapalnego i poprawie ruchomości gałek ocznych.
- Chirurgiczna dekompresja oczodołów – w przypadku ciężkich przypadków, gdy istnieje ryzyko utraty wzroku, konieczne jest chirurgiczne usunięcie części kości oczodołu w celu zmniejszenia ciśnienia na gałkę oczną i nerw wzrokowy.
- Operacje mięśni zewnątrzgałkowych – w przypadkach trwałego upośledzenia ruchomości oczu wykonuje się operacje mające na celu poprawę funkcji mięśni poruszających gałką oczną.
Rokowanie w orbitopatii tarczycowej
Rokowanie w orbitopatii tarczycowej zależy od wczesnej diagnozy i wdrożenia odpowiedniego leczenia. U większości pacjentów objawy ustępują lub zostają złagodzone po normalizacji funkcji tarczycy, co można osiągnąć za pomocą leków lub operacji. Jednak u 2–5% pacjentów choroba może postępować i prowadzić do trwałych uszkodzeń oczu.
Bibliografia:
- https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyoczodolu/129133,orbitopatia-tarczycowa
- https://www.czytelniamedyczna.pl/2809,postepy-w-rozpoznawaniu-i-leczeniu-ciezkiej-oftalmopatii-tarczycowej.html
- https://eyewiki.org/Thyroid_Eye_Disease
- https://radiopaedia.org/articles/thyroid-associated-orbitopathy-1
- https://en.wikipedia.org/wiki/Graves%27_ophthalmopathy
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
