Łagodne zmiany guzkowe spojówek - poradnik

Łagodne zmiany guzkowe spojówek to powszechne schorzenia, które mogą dotknąć każdego, niezależnie od wieku. Choć zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla zdrowia, ich obecność może wywoływać dyskomfort, a w niektórych przypadkach prowadzić do poważniejszych problemów z widzeniem.  W tym poradniku przyjrzymy się najczęstszym rodzajom łagodnych zmian guzkowych spojówek, ich przyczynom, objawom oraz dostępnym metodom leczenia.

Najważniejsze informacje:

• Co to są łagodne zmiany guzkowe spojówek?
• Przyczyny powstawania łagodnych zmian guzkowych spojówek
• Przykłady łagodnych zmian guzkowych spojówek
  • Torbiele
  • Brodawczaki
  • Ziarniniaki
  • Tłuszczyk
  • Skrzydlik
  • Pryszczyk
  • Plamki Bitota
  • Torbiel skórzasta nagałkowa
  • Tłuszczakoskórzak
• Jakie są objawy łagodnych zmian guzkowych spojówek?
• Diagnozowanie łagodnych zmian guzkowych spojówek
• Metody leczenia łagodnych zmian guzkowych spojówek

Co to są łagodne zmiany guzkowe spojówek?

Łagodne zmiany guzkowe spojówek to grupa schorzeń charakteryzujących się występowaniem guzków lub zgrubień na spojówce, przezroczystej błonie pokrywającej przednią część gałki ocznej oraz wewnętrzną powierzchnię powiek. Zmiany te są zwykle łagodne, co oznacza, że nie są nowotworowe i nie zagrażają bezpośrednio zdrowiu. Mogą jednak wpływać na komfort widzenia, estetykę oka, a w niektórych przypadkach także na funkcję wzroku. Łagodne guzy spojówki mogą występować w różnych miejscach spojówki, zarówno na powierzchni gałkowej, jak i powiekowej, oraz w załamkach spojówki. Ich występowanie jest dość powszechne, szczególnie u osób starszych, jednak mogą pojawić się w każdym wieku.

Przyczyny powstawania łagodnych zmian guzkowych spojówek

Łagodne zmiany guzkowe spojówek mogą mieć różne przyczyny. Często są one wynikiem przewlekłego narażenia na czynniki drażniące, takie jak kurz, wiatr, promieniowanie UV, czy substancje chemiczne. Innymi przyczynami mogą być infekcje, urazy mechaniczne, wady rozwojowe lub genetyczne predyspozycje. Długotrwałe stany zapalne spojówek, jak również nieprawidłowe procesy gojenia się tkanek, mogą prowadzić do powstania takich zmian. Również starzenie się tkanek oka może sprzyjać ich rozwojowi, dlatego niektóre z tych zmian są częstsze u osób starszych.
 

Przykłady łagodnych zmian guzkowych spojówek

Istnieje wiele rodzajów łagodnych zmian guzkowych spojówek, z których każda ma swoje charakterystyczne cechy.
 

Torbiele

Torbiele spojówki to powszechne zmiany, które mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Są to jasne, przezroczyste guzki wypełnione płynem, które zwykle nie wykazują zmian w pokrywającym je nabłonku. Często są wynikiem zabiegów chirurgicznych na oku lub rozwijają się samoistnie. 

W niektórych przypadkach mogą wymagać interwencji chirurgicznej, szczególnie jeśli powodują dyskomfort lub wpływają na estetykę oka. Leczenie torbieli może obejmować ich chirurgiczne usunięcie lub marsupializację, czyli wszycie ścian torbieli w spojówkę.
 

Brodawczaki

Brodawczaki spojówki są wywołane przez wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) i mogą występować w dwóch formach: uszypułowanej i nieuszypułowanej.

Uszypułowane brodawczaki mają tendencję do występowania u dzieci i młodzieży. Mają charakterystyczną budowę zrazikową i unaczyniony rdzeń. Nieuszypułowany brodawczak jest płaski i występuje pojedynczo na spojówce gałkowej. Istnieje ryzyko jego zezłośliwienia, dlatego wymaga ścisłej obserwacji, a w razie potrzeby interwencji chirurgicznej.
 

Ziarniniaki

Ziarniaki to zmiany zbudowane z komórek zapalnych, które najczęściej pojawiają się po operacjach spojówki lub w reakcji na szwy chirurgiczne. Mogą również być związane z chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak sarkoidoza. 

Leczenie ziarniniaków często obejmuje stosowanie miejscowych środków przeciwzapalnych, a w razie potrzeby – chirurgiczne usunięcie.
 

Tłuszczyk

Tłuszczyk to żółtawy, miękki guzek ze złogów białkowych i tłuszczowych, zwykle umiejscowiony w okolicy rąbka rogówki. Tłuszczyk powstaje w wyniku zwyrodnienia kolagenu, który nabiera cech elastyny. Zmiana ta pojawia się u osób narażonych na działanie czynników drażniących, takich jak promieniowanie UV. 

Tłuszczyk zazwyczaj nie wymaga leczenia, chyba że pojawi się stan zapalny, który może być leczony miejscowym stosowaniem steroidów. 
 

Skrzydlik

Skrzydlik to rozrost spojówki gałkowej, który jest związany z działaniem czynników środowiskowych, takich jak słońce i wiatr. Skrzydlik zaczyna się jako zmętnienie w okolicy rąbka rogówki i może stopniowo narastać na rogówkę, prowadząc do zaburzeń widzenia. 

Leczenie skrzydlika może obejmować chirurgiczne usunięcie, szczególnie w przypadku zaburzenia widzenia lub z powodów kosmetycznych.

Pryszczyk

Pryszczyk to rzadko występujący, owalny guzek na spojówce, który zwykle towarzyszy zapaleniu i przekrwieniu spojówki. Powstaje najczęściej w wyniku zakażeń bakteryjnych lub wirusowych i może wymagać leczenia choroby podstawowej.
 

Plamki Bitota

Plamki Bitota to zmiany związane z niedoborem witaminy A, mające postać piankowatych białych plamek umiejscowionych na spojówce, zwykle po stronie skroniowej przy rąbku rogówki. Są one rzadko spotykane, ale ich obecność jest istotnym wskaźnikiem niedoboru witamin.
 

Torbiel skórzasta nagałkowa

To wrodzona zmiana, odpryskowiak (guz spojówki zawierający prawidłowo zbudowane tkanki, które fizjologicznie nie powinny występować w danym miejscu oka). Występuje w postaci kremowego, półkulistego guza zlokalizowanego często przy rąbku rogówki. 

Torbiel ta może zmieniać krzywiznę rogówki, prowadząc do astygmatyzmu i trudności w jej prawidłowym powlekaniu filmem łzowym. Leczenie jest głównie operacyjne, z uwagi na skutki kosmetyczne i funkcjonalne.
 

Tłuszczakoskórzak

Tłuszczakoskórzak to wrodzony odpryskowiak, który pojawia się pod spojówką, najczęściej w górno-skroniowej części oka. Jest miękką, żółtawą zmianą, która może wymagać usunięcia z powodów kosmetycznych. Zmiana ta może być mylona z ziarniniakiem, dlatego wymaga starannego różnicowania.
 

Jakie są objawy łagodnych zmian guzkowych spojówek?

Objawy łagodnych zmian guzkowych spojówek mogą się różnić w zależności od rodzaju zmiany i jej umiejscowienia. Wiele z tych zmian jest bezobjawowych w odczuciu i zostaje wykrytych przypadkowo podczas rutynowych badań okulistycznych. Inne mogą powodować dyskomfort, uczucie ciała obcego w oku, zaczerwienienie, łzawienie, a w niektórych przypadkach nawet zaburzenia widzenia, szczególnie jeśli zmiany te zaczynają narastać na rogówkę, jak ma to miejsce w przypadku skrzydlika. Zmiany takie jak brodawczak mogą również powodować problemy kosmetyczne i są łatwo zauważalne gołym okiem, zwłaszcza jeśli są duże lub umiejscowione w widocznych miejscach oka.
 

Diagnozowanie łagodnych zmian guzkowych spojówek

Diagnoza łagodnych zmian guzkowych spojówek zwykle opiera się na badaniu okulistycznym przy użyciu lampy szczelinowej. W niektórych przypadkach, dla dokładniejszego zdiagnozowania zmiany, może być konieczne wykonanie dodatkowych badań obrazowych, takich jak ultrasonografia, czy tomografia komputerowa.

Metody leczenia łagodnych zmian guzkowych spojówek

Leczenie łagodnych zmian guzkowych spojówek zależy od ich rodzaju i objawów, które powodują. W wielu przypadkach wystarczy obserwacja i regularne kontrole u okulisty. Jeśli zmiany powodują znaczny dyskomfort, zaburzenia widzenia lub są estetycznie nieakceptowalne, konieczne może być ich chirurgiczne usunięcie. Niektóre zmiany mogą być leczone za pomocą kropli przeciwzapalnych lub antybiotykowych. 

Bibliografia:

1. Niżankowska M.H. Okulistyka. Podstawy Kliniczne. PZWL wyd.1 Warszawa 2007
2. https://www.mp.pl/pacjent/okulistyka/chorobyoczu/chorobyspojowki/77527,lagodne-zmiany-guzkowe-spojowek
3. Rao, R., Shields, C.L. (2019). Overview and Classification of Conjunctival and Corneal Tumors. In: Chaugule, S., Honavar, S., Finger, P. (eds) Surgical Ophthalmic Oncology.