Worek spojówkowy - gdzie jest i jaką rolę pełni?

Narząd wzroku to niezwykle skomplikowana struktura, składająca się z wielu elementów. Każdy z nich posiada określoną funkcję. Przedni odcinek oka zabezpiecza przezroczysta, cienka błona nazywana spojówką. Tworzy ona również worek spojówkowy, który stanowi niejako zbiornik na łzy, wszelkie drobnoustroje, a także jest miejscem podawania leków w postaci kropli do oczu. Jest to zatem bardzo istotny element narządu wzroku, który umożliwia m.in. wchłonięcie się aplikowanej substancji. Jak zbudowany jest worek spojówkowy i gdzie dokładnie się znajduje? Jaka jest jego rola?

Najważniejsze informacje:

• Spojówka i worek spojówkowy – gdzie się znajdują?
• Jaką rolę pełni worek spojówkowy?
• Worek spojówkowy, jako miejsce do aplikowania kropli
• Jak prawidłowo aplikować krople do worka spojówkowego?

Spojówka i worek spojówkowy – gdzie się znajdują?

Zastanawiając się nad lokalizacją oraz budową worka spojówkowego, należy dowiedzieć się również tego, czym jest sama spojówka oka. 

Zatem spojówka to cienka, przezroczysta błona pokrywająca przednią powierzchnię gałki ocznej  (spojówka gałki ocznej) oraz wewnętrzną powierzchnię powiek (spojówka powiek). Jest to jedna z warstw ochronnych oka. Chroni ona gałkę oczną przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak kurz, zanieczyszczenia czy mikroorganizmy, które mogłyby spowodować podrażnienie lub infekcję. Zawiera również liczne gruczoły, zwane gruczołami spojówkowymi, które wytwarzają wydzielinę zwierającą łzy i składniki odżywcze. Ta wydzielina nawilża powierzchnię oka i zapewnia jej odpowiednią wilgotność. Gładka spojówka umożliwia swobodny ruch powiek po powierzchni oka podczas mrugania, co pozwala na utrzymanie odpowiedniego nawilżenia i ochronę gałki ocznej.

Fałdy stanowiące miejsce przejścia spojówki gałkowej w spojówkę powieki górnej i dolnej to odpowiednio sklepienie spojówki górne i dolne. Szczelinowata przestrzeń zawarta między dwoma warstwami spojówki, ograniczona od dołu i góry przez sklepienia, nazywana jest workiem spojówkowym. W prawidłowych warunkach, spojówki przylegają do siebie dzięki znajdującym się pomiędzy nimi łzom. W stanach chorobowych natomiast, w worku spojówkowym gromadzić może się np. ropna wydzielina produkowana w wyniku wielu schorzeń i chorób narządu wzroku lub zakotwiczyć się tkwiące w oku ciało obce. 

Jaką rolę pełni worek spojówkowy?

Worek spojówkowy, w towarzystwie samej spojówki, pełni kilka istotnych funkcji, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania gałki ocznej. 

• Nawilżanie oka - worek spojówkowy zawiera wydzieliny z gruczołów spojówkowych, które są mieszane z łzami, tworząc film łzowy. Ten film łzowy jest rozprowadzany na powierzchni gałki ocznej za każdym razem, gdy mrugamy. Zapewnia to odpowiednią wilgotność, nawilżenie i ochronę dla oka.
   
• Chroni przed zanieczyszczeniami - spojówka, pokrywająca przednią powierzchnię oka oraz powieki działają w połączeniu z workiem spojówkowym jako bariera ochronna. Razem chronią one oko przed zanieczyszczeniami, takimi jak kurz, pył czy mikroorganizmy, które mogłyby potencjalnie spowodować podrażnienie lub infekcję.
   
• Przechowuje nadmiar łez - worek spojówkowy ma zdolność przechowywania nadmiaru łez w przypadku ich nadprodukcji lub zwiększonej produkcji wydzieliny przez gruczoły spojówkowe. Pozwala to utrzymać odpowiednią wilgotność oka i zapobiega nadmiernemu spływaniu łez na skórę twarzy.
   

Worek spojówkowy, jako miejsce do aplikowania kropli

Worek spojówkowy jest miejscem, do którego aplikowane są leki okulistyczne oraz wszystkie inne rodzaje preparatów, np. krople nawilżające do oczu. Ma on zdolność do gromadzenia płynu, dzięki czemu aplikowane krople na dłużej pozostają w oku. Są one stopniowo i powoli uwalniane, co zapewnia ich lepszą skuteczność. Aplikacja kropli do worka spojówkowego pozwala na zmniejszenie ryzyka odpływu płynu z oka, co zwiększa szansę, że lek zostanie prawidłowo wchłonięty i zadziała na docelową strukturę
oka.  Jest ona również stosunkowo łatwa i wygodna zarówno dla pacjenta, jak i dla osoby podającej lek.

Jak prawidłowo aplikować krople do worka spojówkowego?

1. Przed rozpoczęciem aplikacji kropli do oczu, upewnij się, że twoje ręce są dokładnie umyte i suche. Czyste ręce pomagają uniknąć przeniesienia bakterii i rozwoju potencjalnej infekcji.
2. Otwórz opakowanie kropli i odkręć nakrętkę. Upewnij się, że krople są gotowe do aplikacji. Staraj się nie dotykać rękami końcówki zakraplacza.
3. Odchyl głowę do tyłu lub połóż się na plecach. Ta pozycja ułatwi aplikację i zapobiegnie nadmiernemu rozlewaniu się kropel.
4. Opuszkiem palca odchyl delikatnie dolną powiekę. Dzięki temu rozszerzysz worek spojówkowy i zrobisz sobie miejsce do aplikacji leku.
5. Skieruj końcówkę zakraplacza na worek spojówkowy, bliżej zewnętrznego kącika oka. Staraj się nie dotknąć buteleczką powierzchni gałki ocznej by nie spowodować podrażnienia oraz nie przenosić bakterii.
6. Zaaplikuj jedną kroplę preparatu do worka spojówkowego.
7. Powstrzymaj się od mrugania. Zamknij oko na 1-2 minuty. Możesz poruszać oczami we wszystkich kierunkach (za zamkniętymi powiekami) w celu dokładnego rozprowadzenia leku. Mruganie jest niewskazane, ponieważ czynność ta wzmaga zasysanie leku do kanalików łzowych, co przyczynia się do usunięcia preparatu z powierzchni oka przed jego wchłonięciem. 
8. Uciskaj jednocześnie drogi łzowe w wewnętrznym kąciku oka, by zminimalizować odpływ kropli do nosa i gardła. 
9. Powtórz czynność na drugim oku.
10. Przy podawaniu kilku rodzajów leków/kropli o tej samej porze, należy pamiętać o tym, by aplikację obu preparatów dzieliła minimum 5-minutowa przerwa. 

Bibliografia:

1. Niżankowska M.H. Okulistyka. Podstawy Kliniczne. PZWL wyd.1 Warszawa 2007
2. https://scopeheal.com/conjunctival-sac/
3. https://www.nei.nih.gov/Glaucoma/glaucoma-medicines/how-put-eye-drops