Co to jest czerniak oka? Objawy, przyczyny i leczenie

Czerniak to tzw. nowotwór złośliwy melanocytów, czyli komórek ciała produkujących barwnik. Można zdiagnozować go więc wszędzie tam, gdzie znajdują się owe komórki – czyli m.in. na skórze i w jamie ustnej, a także w gałce ocznej. Czerniak oka to najczęstszy rak obejmujący narząd wzroku, dlatego koniecznie poznaj najważniejsze informacje na temat tej choroby.

Spis treści:

• Co to jest czerniak oka? Jak wygląda?
• Czerniak oka – objawy
• Czerniak oka – przyczyny
• Czerniak oka – leczenie
• Czerniak oka – rokowania

Co to jest czerniak oka? Jak wygląda?

Ludzkie oko naturalnie zawiera określoną ilość melanocytów. Odpowiadają one przede wszystkim za barwę tęczówki oraz występowanie ewentualnych znamion na twardówce, czyli białej części oka. Ze względu na to, w aż 85% przypadków czerniaka oka obejmuje naczyniówkę. W pozostałych przypadkach rozwija się na ciele rzęskowym, tęczówce lub spojówce.

Jak wygląda czerniak oka? Ten najczęstszy nowotwór oka może przybierać formę ciemnej plamy na tęczówce lub twardówce, podobnie jak w przypadku raka skóry. W bardziej zaawansowanym stadium choroby, czerniak oka to guz wewnątrzgałkowy, który może być wykryty jedynie w gabinecie specjalisty. Zazwyczaj nowotwór ten obejmuje tylko jedno oko.

Czerniak gałki ocznej jest bardzo niebezpieczny – nie tylko ze względu na ryzyko utraty wzroku w objętym chorobą oku, ale i występowanie odległych przerzutów. W niemal 50% przypadków występuje czerniak oka z przerzutami do wątroby. Zdarza się jednak również przeniesienia komórek rakowych do skóry, kości, płuc, czy nawet mózgu.

Czerniak oka – objawy

Pierwszym objawem czerniaka oka, który skłania chorych do wizyty w gabinecie okulisty, to ciemny guzek lub plama na oku. Taką zmianę charakteryzują nieregularne krawędzie i szybki rozwój. Jednak do momentu pojawienia się widocznego przebarwienia, czerniak zazwyczaj nie powoduje żadnych innych dolegliwości wzrokowych.

Jak więc można rozpoznać czerniaka oka? Oto najpowszechniejsze objawy:

• Ból gałki ocznej
• Zmiana kształtu tęczówki oka
• Nagłe obniżenie jakości widzenia, przypominające astygmatyzm
• Błyski w polu widzenia
• Zmniejszenie pola widzenia

Objawy nowotworu różnią się w zależności od stopnia zaawansowania choroby, a także od tego, która część gałki ocznej została przez niego objęta. Pojawienie się jakichkolwiek niepokojących objawów powinno skłonić Cię do szybkiej konsultacji z lekarzem – wczesne wykrycie jest bowiem kluczem, jeśli chodzi o poprawę rokowań.

Czerniak oka – przyczyny

Co rok ilość zachorowań na czerniaka oka wzrasta o 5% – jednak co powoduje ten nowotwór? Jego główną przyczyną jest nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Właśnie dlatego na raka złośliwego melanocytów oka najczęściej zapadają osoby rasy białej, zwłaszcza te z jasnym odcieniem tęczówki – czyli niebieskim, szarym i zielonym. Melanina stanowi bowiem naturalny sposób organizmu na ochronę przed szkodliwymi promieniami UV.

Nadmierna ekspozycja oczu na słońce bez odpowiedniej ochrony doprowadza do zajścia zmian na poziomie komórkowym i DNA, czego efektem jest wyższe ryzyko powstania nowotworu. Właśnie dlatego tak ważne jest noszenie wysokiej jakości okularów słonecznych z filtrem UV400 – niezależnie od tego, jaki jest kolor Twoich oczu.

Kolejną kluczową przyczyną czerniaka oka są również predyspozycje genetyczne – aż 10% wszystkich zachorowań stanowią osoby, których najbliżsi członkowie rodziny również zmagali się z tym nowotworem. Poza tym, na rozwój choroby bardziej narażeni są palacze – papierosy są bowiem wypełnione substancjami rakotwórczymi, które zwiększają ryzyko mutacji DNA i prowadzą do powstania przewlekłego stanu zapalnego w organizmie.

Czerniak oka – leczenie

Czerniak oka jest wyleczalny, a jego metody leczenia są wybierane indywidualnie do każdego przypadku, ze względu na miejsce występowania, rodzaj i stopień zaawansowania nowotworu. W większości przypadków leczenie jest wielopoziomowe i zaczyna się od zewnętrznego naświetlania oka lub miejscowej radioterapii. Skutecznymi metodami leczenia raka oka są również terapia celowana molekularnie, zaś w ostateczności lekarz może zdecydować o enukleacji, czyli usunięciu gałki ocznej wraz z częścią nerwu wzrokowego.

Czerniak oka nie należy do łatwych do wyleczenia nowotworów – przede wszystkim dlatego, że większość pacjentów trafia do gabinetu lekarskiego zbyt późno, już po pojawieniu się przerzutów. Aby zapobiec takiej sytuacji, należy przeprowadzać badanie wzroku regularnie, przynajmniej raz na rok – zwłaszcza jeśli znajdujesz się w grupie ryzyka zachorowania na czerniaka oka.

Czerniak oka – rokowania

W przypadku, gdy czerniak oka został wykryty wystarczająco wcześnie lub nie wystąpiły przerzuty do innych części ciała – przeżycie po 5 latach od diagnozy wynosi niemal 70%. Przerzuty występują jednak u niecałej połowy pacjentów i wiążą się z o wiele niższą przeżywalnością – w tych przypadkach jedynie 15% chorych przeżywa 15 miesięcy od diagnozy.

Rokowania w dużej mierze zależą jednak od indywidualnego przypadku, dlatego koniecznie skonsultuj się ze swoim lekarzem prowadzącym w celu diagnozy i dobrania najlepszego leczenia. Niezbędna jest również odpowiednia profilaktyka – czyli zdrowy tryb życia, ochrona oczu przed promieniowaniem UV i regularne badanie oczu.

Bibliografia:

Daniel Porter, American Academy of Ophthalmology, What is Ocular Melanoma?, 2022
Predrag Jovanovic, Marija Mihajlovic, Jasmina Djordjevic-Jocic, Slobodan Vlajkovic, Sonja Cekic, Vladisav Stefanovic, Ocular melanoma: an overview of the current status, 2013
Nora V. Laver, Margaret E. McLaughin, Jay S. Duker, Ocular Melanoma, 2010
Curtis E. Margo, The Collaborative Ocular Melanoma Study: An Overview, 2004