Atropina do oczu - czym jest? Kiedy się stosuje?
Atropina od lat przyciąga uwagę świata medycyny ze względu na wszechstronne zastosowania i potencjalne korzyści terapeutyczne. Współcześnie, atropina staje się coraz bardziej niezastąpionym narzędziem w wielu dziedzinach, w tym również w okulistyce. Wprowadzenie atropiny do praktyki klinicznej otwiera nowe możliwości terapeutyczne i diagnostyczne, pozwalając na bardziej precyzyjne i skuteczne interwencje zarówno w leczeniu chorób oczu, jak i kontroli wady refrakcji. Dowiedz się jakie jest zastosowanie atropiny do oczu!
Najważniejsze informacje:
- Czym jest atropina?
- Wielokierunkowe działanie atropiny
- Atropina w okulistyce
- Przeciwwskazania do stosowania atropiny do oczu
Czym jest atropina?
Atropina to naturalna substancja, pierwotnie znana i używana od starożytności, nawet jako trucizna. Pierwszy raz czystą atropinę wyizolowano z pokrzyku wilczej jagody w 1831 roku. Dziś szeroko stosuje się ją w medycynie, zwłaszcza w okulistyce, kardiologii i toksykologii, a także przed zabiegami chirurgicznymi. Atropina, często w postaci siarczanu, należy do leków cholinolitycznych, które blokują przekazywanie nerwowe związane z acetylocholiną. Atropina, będąca alkaloidem tropinowym, wykazuje działanie hamujące przywspółczulny układ nerwowy poprzez blokowanie muskarynowych receptorów M1 i M2. Znajduje się na Liście Leków Podstawowych WHO.
Występująca naturalnie w roślinach z rodziny psiankowatych, jak pokrzyk wilczej jagoda i lulek czarny, atropina była używana w przeszłości do różnych celów. Rzymianki stosowały ją w kosmetyce, nadając policzkom zdrowe rumieńce. W starożytności była również używana do trucia wilków i zatruwania strzał.
Wielokierunkowe działanie atropiny
Atropina to substancja lecznicza, której działanie na organizm jest kompleksowe i wielokierunkowe. Jej wpływ zależy od dawki oraz receptora, na który działa. Blokuje receptory muskarynowe w różnych narządach, począwszy od oskrzeli, serca, gałki ocznej, mięśni gładkich przewodu pokarmowego, aż po drogi moczowe. Działanie atropiny obejmuje:
- Mięsień sercowy - zwiększa częstotliwość pracy serca i wpływa na pojemność minutową. Jest bardziej aktywna u osób młodych.
- Drogi oddechowe - rozkurcza mięśnie gładkie, zwiększa światło oskrzeli i ogranicza produkcję śluzu, co wpływa na łagodzenie objawów astmy.
- Przewód pokarmowy - osłabia napięcie mięśni gładkich ścian przewodu pokarmowego, zmniejsza perystaltykę jelit, hamuje wydzielanie żołądkowe i zaleganie treści pokarmowej, działa przeciwwymiotnie.
- Układ moczowy - zmniejsza napięcie mięśni gładkich ścian pęcherza moczowego i moczowodów.
- Gruczoły wydzielania zewnętrznego - hamuje wydzielanie potu, śliny, enzymów trawiennych oraz śluzu w oskrzelach.
- Gałka oczna - powoduje rozszerzenie źrenic i paraliż mięśnia rzęskowego, przez co poraża akomodację.
Atropina w okulistyce
Atropina od lat stosowana w różnych dziedzinach medycyny, odgrywa kluczową rolę również w okulistyce, gdzie jej zastosowania obejmują diagnostykę, terapię oraz kontrolę.
Zastosowanie atropiny w badaniu narządu wzroku
Atropina, substancja mająca zdolność porażania akomodacji oka, odgrywa kluczową rolę w dokładnym badaniu narządu wzroku. Procedura z użyciem atropiny pozwala na lepszą widoczność wewnętrznych struktur oka, co umożliwia wykrycie ewentualnych chorób oczu. Ma ona również swoje zastosowanie w badaniu refrakcji oka i doborze korekcji. Porażenie akomodacji bowiem pozwala na dokładne określenie wady wzroku, szczególnie u dzieci, u których zdolności akomodacyjne są bardzo duże co wpływa na przekłamanie wyników.
Badanie okulistyczne z zastosowaniem atropiny trwa zazwyczaj 20-40 minut. Procedura rozpoczyna się od umieszczenia jednej lub dwóch kropli atropiny w każdym worku spojówkowym. Pacjent może odczuwać krótkotrwałe pieczenie, jednak jest to zjawisko przemijające. Po odczekaniu około 15 minut, lekarz przystępuje do badania refrakcji lub do badania okulistycznego, skupiając się głównie na dnie oka.
Warto jednak pamiętać, że atropina wywołuje efekty uboczne, takie jak rozszerzone źrenice, nieostre widzenie, nadwrażliwość na światło czy suchość w ustach. Z tego powodu zaleca się, aby pacjenci zabierali ze sobą okulary przeciwsłoneczne i unikali prowadzenia pojazdów mechanicznych po podaniu atropiny.
Zastosowanie atropiny w leczeniu zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego
Atropina odgrywa istotną rolę w leczeniu chorób narządu wzroku, zwłaszcza w przypadku zapalenia tęczówki i ciała rzęskowego. Jej zastosowanie ma na celu zapobieganie powikłaniom, takim jak zrosty tęczówkowo-soczewkowe.
Zrosty tęczówkowo-soczewkowe to patologiczne połączenia między tęczówką a soczewką w oku. Mogą prowadzić one do blokady przepływu płynu wewnątrzgałkowego, co z kolei może spowodować wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego i rozwój jaskry
Zastosowanie atropiny w hamowaniu progresji krótkowzroczności
Badania nad zastosowaniem atropiny w hamowaniu krótkowzroczności wykazały, że miejscowe podawanie tej substancji może znacząco spowolnić tempo wzrostu osiowej długości oka, zmniejszając ryzyko postępu wady refrakcji. Szczególnie obiecujące są niskie stężenia atropiny, takie jak 0,01%, które wykazują wysoką skuteczność przy jednoczesnym minimalizowaniu niepożądanych skutków ubocznych.
Mimo że dokładny mechanizm działania atropiny nie został w pełni zrozumiany, istnieją hipotezy sugerujące wpływ na procesy akomodacyjne, uwalnianie dopaminy czy modulację fibroblastów twardówki oka. W praktyce jednak atropina o niskim stężeniu stanowi obecnie skuteczne narzędzie w kontrolowaniu postępu krótkowzroczności u dzieci, oferując perspektywę bardziej ukierunkowanej terapii w przyszłości.
Przeciwwskazania do stosowania atropiny do oczu
Przeciwwskazania do stosowania atropiny w postaci kropli do oczu obejmują kilka istotnych przypadków, które wymagają szczególnej uwagi. Po pierwsze, atropina nie powinna być używana u pacjentów cierpiących na jaskrę pierwotną z tendencją do zamykania kąta. W takich przypadkach, stosowanie tego preparatu może potencjalnie zwiększyć ryzyko wystąpienia ostrego ataku jaskry.
Dodatkowo, atropina jest niewskazana u osób z jaskrą z wąskim kątem przesączania. W tych warunkach, używanie atropiny może prowadzić do niepożądanych efektów i komplikacji związanych z ciśnieniem wewnątrzgałkowym oka.
Należy również pamiętać, że preparatów z atropiną nie powinno się stosować u pacjentów, którzy są nadwrażliwi na tę substancję aktywną lub inne leki cholinolityczne. Nadwrażliwość na atropinę może prowadzić do reakcji alergicznych i poważnych powikłań.
Bibliografia:
- https://okulista.pl/artykuly/co-to-jest-atropina-i-kiedy-sie-ja-stosuje/
- https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=107
- Kaiti R., Shyangbo R., Sharma I. P. Role of Atropine in the control of Myopia Progression- A Review. Beyoglu eye journal, 7(3), 157–166, 2022.
- Szwajkowska M., Bakunowicz-Łazarczyk A. Evaluation of myopia management with atropine 0.01% in children in Poland. Klinika Oczna / Acta Ophthalmologica Polonica, 123(4), 189-193, 2021.
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
