Widzenie na żółto – ksantopsja
Widzenie na żółto, określane medycznym terminem – ksantopsja, to zaburzenie, w którym świat i otaczające obiekty wydają się mieć żółty odcień. Choć może być chwilowym efektem np. ekspozycji na intensywne światło, w niektórych przypadkach wskazuje na poważniejsze problemy zdrowotne. W niniejszym artykule omówimy najczęstsze mechanizmy widzenia na żółto!
Najważniejsze informacje:
- Czym jest ksantopsja?
- Mechanizm i przyczyny powstawania ksantopsji
- Objawy ksantopsji
- Diagnostyka ksantopsji
- Leczenie ksantopsji
- Ksantopsja w historii sztuki – przypadek Vincenta van Gogha
Czym jest ksantopsja?
Ksantopsja to zaburzenie widzenia barwnego, w którym świat jawi się w odcieniach żółci lub złota. Jest to zjawisko związane z różnymi schorzeniami oczu, układu nerwowego, a także efektem ubocznym niektórych leków. Zmiana percepcji barw może być tymczasowa lub trwała, w zależności od przyczyny.
Mechanizm i przyczyny powstawania ksantopsji
Widzenie na żółto wynika z różnych czynników, które mogą zaburzać sposób przetwarzania bodźców świetlnych przez oko i mózg. Mechanizm powstawania ksantopsji można podzielić na kilka głównych kategorii, które obejmują zmiany w strukturze oka, działanie leków, zaburzenia neurologiczne oraz wpływ metabolitów krwi na narząd wzroku.
Zaćma – wpływ na filtrację światła
Jedną z najczęstszych przyczyn ksantopsji jest zaćma, czyli zmętnienie soczewki oka. W miarę postępu choroby soczewka staje się coraz bardziej żółtawa, co powoduje zmianę w spektrum światła docierającego do siatkówki.
W zdrowym oku soczewka działa jak przejrzysty ośrodek optyczny, który przepuszcza światło i skupia je na siatkówce. W przypadku zaćmy gromadzą się w niej związki organiczne, takie jak produkty utleniania białek i lipidów, które absorbują krótsze fale światła (niebieskie i fioletowe), przepuszczając głównie światło żółte. W efekcie percepcja barw zostaje zaburzona – obraz widziany przez pacjenta ma dominujący żółtawy odcień.
Wpływ leków - działanie digoksyny na siatkówkę
Digoksyna to lek stosowany w leczeniu niewydolności serca, który może prowadzić do zmian w percepcji barwnej, w tym do ksantopsji. Mechanizm działania tego leku na układ wzrokowy obejmuje:
- Hamowanie pompy sodowo-potasowej (Na⁺/K⁺-ATPazy) w błonach komórek siatkówki i nerwu wzrokowego.
- Komórki nerwowe, w tym fotoreceptory siatkówki, potrzebują równowagi jonowej do prawidłowego przewodzenia impulsów nerwowych.
- Zmniejszona aktywność Na⁺/K⁺-ATPazy prowadzi do gromadzenia się jonów sodu i wapnia w komórkach, co zakłóca przetwarzanie bodźców świetlnych.
Efektem tego jest zmiana w postrzeganiu barw, z dominacją żółto-zielonego odcienia.
Zaburzenia w przetwarzaniu sygnału wzrokowego
Zmiana czułości fotoreceptorów w siatkówce
Siatkówka zawiera dwa główne typy fotoreceptorów:
- Czopki – odpowiedzialne za widzenie barwne (trzy typy czopków odpowiadają za widzenie czerwieni, zieleni i błękitu).
- Pręciki – odpowiedzialne za widzenie w słabym oświetleniu (nie uczestniczą w percepcji kolorów).
W warunkach patologicznych może dojść do zmiany wrażliwości czopków na określone długości fal świetlnych.
Na przykład gdy czopki reagujące na światło niebieskie są osłabione lub uszkodzone, dominują sygnały generowane przez czopki czerwone i zielone, co powoduje przesunięcie percepcji kolorów w stronę żółtego spektrum. Efekt ten może być spowodowany przez choroby siatkówki, toksyczne uszkodzenie fotoreceptorów lub procesy neurodegeneracyjne.
Przetwarzanie barw w korze wzrokowej – rola mózgu
Po przejściu przez siatkówkę sygnał wzrokowy jest przetwarzany w mózgu, głównie w korze wzrokowej płata potylicznego. W niektórych przypadkach ksantopsja może wynikać z:
- Zaburzeń w przewodzeniu impulsów nerwowych w drodze wzrokowej (np. po udarze lub w przebiegu migreny).
- Nieprawidłowego przetwarzania barw w korze wzrokowej – np. w wyniku zaburzeń neurologicznych lub działania substancji psychoaktywnych.
Metabolity we krwi i ich wpływ na widzenie
Wzrost poziomu bilirubiny we krwi (np. w chorobach wątroby) może prowadzić do jej osadzania się w tkankach, w tym w rogówce i soczewce.
Bilirubina absorbuje krótsze fale światła (niebieskie i fioletowe), co sprawia, że percepcja barw zostaje przesunięta w stronę żółtego spektrum. Efektem tego jest ksantopsja występująca u pacjentów z ciężką żółtaczką.
Objawy ksantopsji
Najbardziej charakterystycznym objawem jest dominacja żółtego koloru w polu widzenia. Może to obejmować:
- Zmianę postrzegania kolorów – obiekty wydają się żółte, niezależnie od ich rzeczywistego koloru.
- Pojawienie się żółtych plam – mogą występować sporadycznie lub utrzymywać się przez dłuższy czas.
- Zniekształcenia widzenia – niektórzy pacjenci odczuwają dodatkowe zmiany ostrości widzenia, metamorfopsje lub efekt halo wokół źródeł światła.
Diagnostyka ksantopsji
Aby ustalić przyczynę ksantopsji, konieczna jest szczegółowa diagnostyka, obejmująca:
- Badanie okulistyczne – ocena soczewki, siatkówki i nerwu wzrokowego.
- Testy neurologiczne – w celu wykluczenia przyczyn związanych z układem nerwowym.
- Badania krwi – weryfikacja poziomu bilirubiny, elektrolitów i toksyn mogących wpływać na percepcję kolorów.
- Rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (CT) – jeśli podejrzewa się zmiany neurologiczne.
Leczenie ksantopsji
Leczenie ksantopsji zależy od jej przyczyny. Jeśli wynika z chorób oczu (np. zaćmy) lub schorzeń neurologicznych, kluczowe jest leczenie choroby podstawowej, np. operacja usunięcia zaćmy lub terapia neurologiczna. W przypadku ksantopsji spowodowanej lekami, takimi jak digoksyna, konieczna może być zmiana dawki lub zmiana leku na inny.
Jeśli nie można wyeliminować przyczyny, stosuje się leczenie objawowe. Jednym z rozwiązań są filtry medyczne, np. okulary z soczewkami korygującymi postrzeganie barw, które mogą poprawić komfort widzenia. W niektórych przypadkach zaleca się także unikanie czynników nasilających objawy, np. jasnego światła. Regularne kontrole u okulisty lub neurologa pomagają monitorować stan pacjenta i dostosować terapię.
Ksantopsja w historii sztuki – przypadek Vincenta van Gogha
Jednym z najciekawszych historycznych przypadków ksantopsji jest teoria dotycząca Vincenta van Gogha. Przypuszcza się, że artysta mógł cierpieć na to zaburzenie w wyniku stosowania digoksyny. Charakterystyczne żółte barwy dominujące w jego dziełach, np. w Słonecznikach, mogą być efektem jego zmienionej percepcji kolorów.
Bibliografia:
- https://familyeyecare.com/why-do-i-see-yellow-in-my-vision/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Xanthopsia
- https://taylorandfrancis.com/knowledge/Medicine_and_healthcare/Ophthalmology/Xanthopsia/
- https://vitreum.ro/en/ophthalmological-dictionary/xanthopsia/
- https://www.merckgroup.com/en/company/history/the-living-memory-of-merck/xanthopsie.html
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
