Trabekulektomia – złoty standard w chirurgicznym leczeniu jaskry

Trabekulektomia to jeden z najczęściej stosowanych chirurgicznych zabiegów okulistycznych w leczeniu jaskry, zwłaszcza w przypadkach, gdy farmakoterapia i laserowe metody leczenia okazują się nieskuteczne. W niniejszym artykule omówimy szczegółowo, czym jest trabekulektomia, kiedy się ją wykonuje, jak przebiega zabieg, a także jakie są jej potencjalne powikłania. Znajdziesz tu także informacje na temat przygotowania do operacji oraz zalecenia pooperacyjne.

Najważniejsze informacje:

• Czym jest trabekulektomia?
• Wskazania do trabekulektomii
• Przygotowanie do trabekulektomii
• Przebieg trabekulektomii
• Okres pooperacyjny i rekonwalescencja po trabekulektomii
• Możliwe powikłania po trabekulektomii
• Skuteczność i długoterminowe wyniki trabekulektomii
• Alternatywne metody leczenia jaskry

Czym jest trabekulektomia?

Trabekulektomia to procedura chirurgiczna mająca na celu zmniejszenie ciśnienia wewnątrzgałkowego u pacjentów z jaskrą. Polega ona na utworzeniu nowego kanału odprowadzającego płyn śródgałkowy (ciecz wodnistą) z komory przedniej oka pod spojówkę. Dzięki temu płyn może swobodnie odpływać, co redukuje ciśnienie i chroni nerw wzrokowy przed uszkodzeniem.
 

Wskazania do trabekulektomii

Trabekulektomię zaleca się w przypadkach, gdy inne metody leczenia jaskry nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Zabieg ten można rozważyć, gdy potencjalne korzyści przewyższają ryzyko chirurgiczne u pacjentów, u których wysokie ciśnienie śródgałkowe naraża ich na znaczny postęp jaskry skutkujący upośledzeniem wzroku. 

Do głównych wskazań należą:

• Jaskra pierwotna otwartego kąta z postępującym uszkodzeniem nerwu wzrokowego.
• Jaskra zamkniętego kąta, gdy nie można skutecznie kontrolować ciśnienia wewnątrzgałkowego.
• Jaskra wtórna, np. po urazach, operacjach czy w przebiegu innych chorób.
• Brak skuteczności leczenia farmakologicznego lub laserowego.

Przygotowanie do trabekulektomii

Przed przystąpieniem do trabekulektomii pacjent powinien przejść szereg badań diagnostycznych oraz przygotować się do zabiegu zgodnie z zaleceniami lekarza. Kluczowe etapy przygotowania obejmują:

• Konsultacja okulistyczna - ocena stanu oka, pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz określenie zakresu uszkodzenia nerwu wzrokowego.
   
• Badania dodatkowe – badanie pola widzenia, obrazowanie nerwu wzrokowego (OCT), ultrasonografia gałki ocznej w przypadku opornej jaskry.
   
• Przygotowanie farmakologiczne - w niektórych przypadkach lekarz może zalecić czasowe odstawienie leków obniżających ciśnienie lub stosowanie kropli z antybiotykiem w celu zapobiegania infekcjom.
   

Przebieg trabekulektomii

Trabekulektomia wykonywana jest zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym, choć w niektórych przypadkach może być konieczne znieczulenie ogólne. Procedura trwa zwykle od 30 do 60 minut. 

Etapy zabiegu obejmują:

1. Nacięcie spojówki - specjalista wykonuje małe nacięcie w spojówce, aby uzyskać dostęp do twardówki.
2. Utworzenie klapki w twardówce - tworzy się niewielki otwór w twardówce, przez który ciecz wodnista może odpływać.
3. Usunięcie części beleczkowania - usunięcie fragmentu beleczkowania poprawia odpływ cieczy.
4. Uformowanie przetoki - powstała przetoka umożliwia cieczy wodnistej przechodzenie do pęcherzyka filtracyjnego pod spojówką, gdzie jest wchłaniana przez otaczające tkanki.
5. Zamknięcie rany - specjalista zamyka spojówkę i twardówkę szwami.

Okres pooperacyjny i rekonwalescencja po trabekulektomii

Po zabiegu pacjent powinien:

• Unikać intensywnego wysiłku fizycznego przez co najmniej kilka tygodni po operacji.
• Stosować przepisane krople do oczu, aby zapobiec infekcjom i stanom zapalnym.
• Stawiać się na regularne wizyty kontrolne w celu monitorowania ciśnienia wewnątrzgałkowego i oceny gojenia się oka.
• Unikać dotykania i pocierania oka, aby nie zakłócać procesu gojenia.
   

Możliwe powikłania po trabekulektomii

Trabekulektomia, mimo że jest skuteczną metodą leczenia jaskry, niesie ze sobą ryzyko powikłań. Do najczęstszych należą:

• Krwawienie - może wystąpić krwawienie do komory przedniej oka, które obserwuje się w około 8% przypadków. 
• Hipotonia - zbyt niskie ciśnienie wewnątrzgałkowe po zabiegu, które może prowadzić do spłycenia komory przedniej oka czy odłączenia naczyniówki. 
• Infekcje - ryzyko zapalenia wnętrza gałki ocznej (endophthalmitis).
• Bliznowacenie przetoki - utrata funkcji utworzonego kanału odpływu.
• Zmętnienie soczewki - może prowadzić do rozwoju zaćmy pooperacyjnej. 
• Nieszczelność rany - prowadząca do wycieku cieczy wodnistej i potencjalnych komplikacji. 

Częstotliwość występowania tych powikłań jest zróżnicowana i zależy od wielu czynników, w tym techniki operacyjnej oraz indywidualnych cech pacjenta.
 

Skuteczność i długoterminowe wyniki trabekulektomii

Trabekulektomia jest uznawana za złoty standard w chirurgicznym leczeniu jaskry. Badania wskazują, że po 5 latach od zabiegu skuteczność w utrzymaniu kontrolowanego ciśnienia wewnątrzgałkowego wynosi około 62%, co pozwala spowolnić lub zatrzymać postęp choroby. 

Jednakże, w niektórych przypadkach konieczne jest stosowanie dodatkowych leków przeciwjaskrowych po operacji.
 

Alternatywne metody leczenia jaskry

Oprócz trabekulektomii istnieją inne metody leczenia jaskry, które mogą być rozważane w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta:

• Leczenie farmakologiczne - stosowanie kropli do oczu obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe. Jest to często pierwsza linia terapii, ale może być niewystarczająca w zaawansowanych przypadkach. 
   
• Laseroterapia - procedury takie jak trabekuloplastyka laserowa mogą poprawić odpływ cieczy wodnistej z oka. Skuteczność tej metody wynosi około 80%, a efekt utrzymuje się przez około 2 lata. 
   
• Implanty drenujące - wszczepienie urządzeń, takich jak zastawka Ahmeda czy implant Baerveldta, które pomagają w odprowadzaniu cieczy wodnistej. Badania wskazują, że implant Baerveldta może być bardziej skuteczny w długoterminowej kontroli ciśnienia wewnątrzgałkowego w porównaniu z trabekulektomią. 
   
• Minimalnie inwazyjna chirurgia jaskry (MIGS) - nowoczesne techniki, takie jak implantacja urządzenia XEN, oferują mniej inwazyjne podejście z krótszym czasem rekonwalescencji. Jednak ich długoterminowa skuteczność w porównaniu z tradycyjnymi metodami wciąż jest przedmiotem badań. 

Trabekulektomia pozostaje skuteczną metodą leczenia jaskry, zwłaszcza w przypadkach, gdy inne formy terapii zawodzą. Jednakże, jak każda procedura chirurgiczna, wiąże się z ryzykiem powikłań i nie gwarantuje całkowitego wyleczenia. Wybór odpowiedniej metody leczenia powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta i omówiony z doświadczonym okulistą.

Bibliografia:

1. https://eyewiki.org/Trabeculectomy
2. https://www.aao.org/eye-health/diseases/trabeculectomy-12
3. https://my.clevelandclinic.org/health/procedures/trabeculectomy
4. Łazicka-Gałecka M, Guszkowska M, Gałecki T, Dziedziak J, Kamińska A, Szaflik J. Review of pharmacological and surgical treatment options of uveitic glaucoma. Klinika Oczna / Acta Ophthalmologica Polonica. 2023;125(2):65-74. doi:10.5114/ko.2022.117207.
5. Pożarowska, D., & Żarnowski, T. (2019). Minimalnie inwazyjna chirurgia jaskry (MIGS): implant XEN. OphthaTherapy, 6(1), 18–23.