4 najczęściej występujące wady wzroku
W dzisiejszym społeczeństwie, gdzie wzrok odgrywa kluczową rolę w codziennym funkcjonowaniu, wady refrakcji stają się powszechnym problemem zdrowotnym. Wśród wad wzroku wyróżnić możemy krótkowzroczność, dalekowzroczność, astygmatyzm oraz prezbiopię. Każda z nich jest unikalna pod względem mechanizmu powstawania, objawów, jak również metod korekcji. Zrozumienie zaburzeń refrakcji pozwala na skuteczniejszą korekcję i przekłada się na komfort życia. Dowiedz się czym charakteryzują się wymienione wady wzroku!
Najważniejsze informacje:
- Myopia (krótkowzroczność)
- Hyperopia (dalekowzroczność)
- Astygmatyzm (niezborność)
- Prezbiopia (starczowzroczność)
Myopia (krótkowzroczność)
Definicja i objawy krótkowzroczności
Myopia, czyli krótkowzroczność, to najczęściej występująca wada refrakcji. W jej ramach, wpadające promienie światła do oka skupiają się przed siatkówką. Daje to w rezultacie niewyraźnie widzenie obiektów umieszczonych w dali. W konsekwencji nieskorygowanej wady wzroku występować mogą bóle głowy oraz zmęczenie oczu.
Epidemiologia i czynniki ryzyka myopii
Myopia jest najczęściej występującą wadą wzroku, szczególnie powszechną wśród młodego pokolenia. Dane epidemiologiczne wskazują, że liczba osób z myopią stale rośnie, przez co krótkowzroczność określa się mianem epidemii współczesnych czasów. Szacuje się, że w 2050 roku myopią obarczone będzie ponad 50% światowej populacji.
Czynniki ryzyka obejmują zarówno aspekty genetyczne, jak i styl życia, takie jak niewielka aktywność na świeżym powietrzu oraz długotrwałe korzystanie z urządzeń elektronicznych i nadmierna praca wzrokowa w bliży.
Metody korekcji myopii
Korekcja myopii obejmuje różnorodne metody. Najczęściej stosowane są soczewki kontaktowe sferyczne oraz okulary korekcyjne jednoogniskowe. W korekcji myopii wykorzystywane są soczewki okularowe i kontaktowe o mocy minus. Ich zadaniem jest rozpraszanie promieni światła wpadających do oka oraz zmiana ich biegu tak, by ogniskowały się one na siatkówce. Jednak metody te służą jedynie korekcji (nie leczeniu), ponieważ wada wzroku minus nie może się cofnąć.
Wśród trwałych metod korekcji myopii wyróżnić można m.in. chirurgię refrakcyjną, taką jak LASIK oraz wszczepy wewnątrzgałkowe soczewek fakijnych.
Klasyfikacja krótkowzroczności
Krótkowzroczność podzielić można pod względem wielu różnych kryteriów. Prezentowane systemy klasyfikacji łączą wadę wzroku z czynnikami etiologicznymi czy wiekiem, w którym nastąpił jej rozwój. Myopię podzielić można również pod względem jakościowym i ilościowym.
Najczęściej wykorzystywaną klasyfikacją zarówno dla diagnozy, oceny możliwości wystąpienia ewentualnych powikłań, jak i w celu planowania skutecznej korekcji, jest podział ilościowy obejmujący wielkość wady refrakcji.
- krótkowzroczność – wada refrakcji ≤ -0,50 D,
- krótkowzroczność niska – wada refrakcji w przedziale od -0,50 D do > -6,00 D,
- krótkowzroczność wysoka – wada refrakcji ≤ -6,00 D,
- pre-myopia – stan refrakcji u dzieci mieszczący się w przedziale od ≤ +0,75 D do > -0,50 D, który w połączeniu podstawowej wady refrakcji, wieku oraz innych czynników ryzyka rozwoju krótkowzroczności, wskazuje na prawdopodobne wystąpienie myopii i w związku z tym zasługuje na interwencje prewencyjne.
Odrębnym problemem jest rozbieżność między funkcjami prawego i lewego oka. Dowiedz się więcej na temat anizeikonii.
Hyperopia (dalekowzroczność)
Definicja i objawy dalekowzroczności
Hyperopia, znana również jako dalekowzroczność lub nadwzroczność, to wada refrakcji, w której promienie światła wpadające do oka, ogniskują się za siatkówką. Daje to w rezultacie niewyraźnie widzenie obiektów umieszczonych w bliskiej odległości. W zależności od nasilenia wady, osoby nią obarczone mogą odczuwać również problemy z widzeniem dali oraz bóle głowy przy pracy wzrokowej w bliży.
Epidemiologia i czynniki ryzyka hyperopii
Częstość występowania nadwzroczności różni się ze względu na wiek, rasę i płeć. Hyperopia fizjologiczna występuje np. u wszystkich dzieci i zmniejsza się w miarę rozwoju narządu wzroku i procesu emmetropizacji, czyli naturalnego dążenia do miarowości. Jest to zatem jedyny przypadek, w którym wada wzroku plus może się cofnąć.
Za występowanie nadwzroczności odpowiadają czynniki genetyczne i dziedziczność.
Metody korekcji dalekowzroczności
Korekcja hyperopii opiera się na zasadzie skupiania obrazu na siatkówce. Powszechnie stosowane są zarówno okulary korekcyjne jednoogniskowe, jak i soczewki kontaktowe sferyczne skupiające, czyli o mocy dodatniej. Wspomagają one nieprawidłowo działający układ optyczny oka poprzez zmianę biegu promieni światła wpadających do oka. Dzięki temu padają one na siatkówkę, co w rezultacie daje wyraźne widzenie.
W przypadkach chęci trwałej korekcji wad wzroku, podobnie jak przy krótkowzroczności, możliwe są procedury laserowej korekcji lub wszczepy soczewek fakijnych.
Klasyfikacja hyperopii
Podobnie jak w przypadku myopii, hyperopię klasyfikuje się na podstawie różnych kryteriów, w tym również wielkości wady. Klasyfikacja ta pomaga lekarzom w indywidualnym dostosowaniu metod korekcji do potrzeb pacjenta.
- Nadwzroczność niska – wada refrakcji ≤ +2,50D
- Nadwzroczność średnia – wada refrakcji w przedziale od +2,50D do +6,00D
- Nadwzroczność wysoka – wada refrakcji ponad +6,00D.
Astygmatyzm (niezborność)
Definicja i objawy astygmatyzmu
Astygmatyzm, inaczej niezborność, to wada refrakcji cechująca się tym, że wpadające do oka promienie światła ogniskują się w różnych punktach - przed lub za siatkówką. Jest to spowodowane tym, że elementy łamiące układu optycznego, tj. soczewka lub rogówka nie mają regularnego kształtu. Osoby z astygmatyzmem doświadczają zniekształceń i rozmycia zarówno na bliskie, jak i dalekie odległości.
Epidemiologia i czynniki ryzyka niezborności
Szacuje się, że około 40% populacji doświadcza objawów astygmatyzmu ze względu na wadliwą budowę rogówki i/lub soczewki oka.
Niezborność to często występująca wada refrakcji, której przyczyny są w dużej mierze nieznane. Najczęściej ma charakter dziedziczny, ale może również wynikać z urazów oka czy chorób rogówki.
Metody korekcji astygmatyzmu
Korekcja astygmatyzmu wymaga specjalnych soczewek korekcyjnych. Okulary korekcyjne i soczewki kontaktowe są dostępne w wersjach przystosowanych do potrzeb pacjentów z astygmatyzmem. W takim przypadku soczewki toryczne (cylindryczne) mają dodatkowe parametry poza mocą, a są nimi cylinder i oś.
Przeczytaj też: Jak dobrać soczewki kontaktowe przy astygmatyzmie.
Korekcja taka cechuje się dwiema różnymi mocami w przekrojach, które są dobrane w ten sposób, by odpowiednio korygować błąd refrakcji układu wzrokowego. Sprawia to, że recepta na soczewki osoby z astygmatyzmem posiada trzy kluczowe parametry: moc sferyczną, tak samo jak w przypadku krótkowzroczności oraz nadwzroczności, a także moc cylindryczną oraz oś cylindra.
Podobnie jak w przypadku poprzednich wad wzroku, astygmatyzm można trwale korygować, podejmując się np. laserowej korekcji wzroku lub wszczepienia soczewki fakijnej.
Klasyfikacja astygmatyzmu
Klasyfikacja astygmatyzmu jest bardzo rozbudowana. Opiera się ona m.in. na położeniu linii ogniskowych w stosunku do siatkówki, gdzie wyróżniamy astygmatyzm krótkowzroczny, krótkowzroczny złożony, nadwzroczny, nadwzroczny złożony oraz mieszany. Kolejny istotny podział uzależniony jest od struktury układu optycznego, która jest przyczyną astygmatyzmu i obejmuje astygmatyzm rogówkowy, soczewkowy oraz mieszany. Poza tym można podzielić astygmatyzm ze względu na rozmieszczenie mocy refrakcyjnej rogówki w oku, gdzie wyróżniamy astygmatyzm zgodny z regułą, przeciw regule, skośny, regularny i nieregularny.
Prezbiopia (starczowzroczność)
Definicja i objawy starczowzroczności
Prezbiopia, inaczej starczowzroczność, to zaburzenie widzenia związane nie z wadą refrakcji, a zmniejszeniem możliwości akomodacyjnych oka. Naturalne starzenie się oka, które prowadzi do utraty elastyczności soczewki, utrudnia w rezultacie widzenie przedmiotów z bliska. Coraz bardziej oddala się od oczu tzw. punkt bliski, który wyznacza najbliżej położony na osi widzenia punkt, który może być ostro odwzorowany na siatkówce. Z tego powodu częstym symptomem starczowzroczności jest oddalanie oglądanych przedmiotów od oczu. Objawy obejmują również trudności w czytaniu drobnych druków, utratę zdolności do skupiania wzroku na bliskie obiekty oraz ból oczu.
Epidemiologia i czynniki ryzyka prezbiopii
Prezbiopia wynikająca z zmniejszenia elastyczności soczeki oka dotyka każdą osobę po około 40. roku życia. Głównym czynnikiem ryzyka jest nieunikniony proces starzenia, który wpływa na zdolności akomodacyjne oka.
Metody korekcji prezbiopii
Korekcja presbiopii obejmuje stosowanie soczewek kontaktowych progresywnych lub okularów dwuogniskowych/progresywnych. Charakteryzują się one kilkoma strefami optycznymi, które zapewniają wyraźne widzenie zarówno na dal, bliż, jak i w przypadku progresów, również na odległości pośrednie. Z tego powodu parametry korekcji dla prezbiopów wzbogacone są o wartość addycji, czyli dodatku do bliży.
Bibliografia:
- https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/refractive-errors
- https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/refractive-errors/types-refractive-errors
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24224-refractive-errors
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
