Zmętnienie ciała szklistego – czym są męty w oku?

Zmętnienie ciała szklistego, opisywane również jako męty w oku, to przypadłość, która początkowo jest bagatelizowana i ignorowana. Zaczyna się od ledwie zauważalnych muszek przed oczami. Najczęściej nie są groźne dla zdrowia, ale mogą być jednak objawem towarzyszącym przy innych chorobach.

Z artykułu dowiesz się:

• Ciało szkliste oka – czym jest?
• Zmętnienie ciała szklistego – jak się objawia?
• Męty ciała szklistego – jak powstają
• Męty w oku w młodym wieku – jaka jest przyczyna?
• Rodzaje zmętnień ciała szklistego
• Pierścień Weissa – co to jest?
• Męty przed oczami – czy one znikną?
• Zmętnienie ciała szklistego i inne zmiany
  • Odklejenie ciałka szklistego - skutki
  • Tylne odklejenie ciała szklistego – objawy
• Zmętnienie ciała szklistego – leczenie
  • Leczenie mętów ciała szklistego – ryzyko powikłań
  • Leczenie zmętnienia ciała szklistego za pomocą lasera (witreroliza)
  • Inne metody leczenia mętów w oku

Ciało szkliste oka – czym jest?

Ciało szkliste oka jest półpłynną strukturą przypominającą konsystencją żel. Składa się na nie woda, kolagen, kwas hialuronowy, rozpuszczalne białka i komórki glejowe. Masa ta ma objętość około 4 ml i wypełnia gałkę oczną w około 75%. Fizyczne i chemiczne właściwości ciała szklistego pozwalają na optymalny dostęp światła do oka.

Zmętnienie ciała szklistego – jak się objawia?

Zmętnienie ciała szklistego jest dość często porównywane do muszek przed oczami, niteczek, robaczków, mroczków lub ciemnych chmur. Zazwyczaj nie stanowią poważnego niebezpieczeństwa dla zdrowia, ale są uciążliwe. Męty w oku, nawet gdy są niewielkie i nie przesłaniają pola widzenia, mogą być irytujące.

Męty ciała szklistego – jak powstają

Męty ciała szklistego powstają w procesie starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem ciało szkliste ulega uszkodzeniom i stopniowo traci swoje właściwości. W galaretowatej masie tworzą się złogi. W ten sposób kolagenowe zbitki w ciele szklistym stanowią przeszkodę na drodze wiązek światła. Fizyczna bariera powoduje cień na siatkówce, przez co męty stają się dostrzegalne.

Medycyna zna również zjawisko powstawania mętów w oku na etapie życia płodowego. Od tarczy nerwu wzrokowego przez ciało szkliste przechodzi tętnica hialinowa. Dzięki temu może rozwijać się soczewka oka. Potem tętnica zanika, a jedynym jej śladem jest kanał ciała szklistego (znany też pod nazwą kanału Cloqueta) i małe pozostałości materii organicznej. Przednia część tej tętnicy pozostawia po sobie drobny, biały punkt – plamkę Mittendorfa. Po tylnym fragmencie tętnicy pozostaje brodawka Bergmeistera – cząstka tkanki zlokalizowana niedaleko tarczy nerwu II. W nielicznych przypadkach tętnica nie zanika.

Męty w oku w młodym wieku – jaka jest przyczyna?

Męty w oku w młodym wieku także się zdarzają. W takich przypadkach mamy do czynienia ze zbitkami włókien kolagenowych, powstałych wskutek procesów zwyrodnieniowych i chorób. Zaburzenia struktury ciała szklistego mogą być wynikiem:

- wylewu krwi,
- retinopatii cukrzycowej,
- krótkowzroczności,
- nadciśnienia tętniczego,
- wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki żółtej (AMD),
- mechanicznych urazów gałki ocznej,
- stanów zapalnych w organizmie (nie tylko oka!).

Rodzaje zmętnień ciała szklistego

Zmętnienie ciała szklistego jest dzielone na dwa podstawowe rodzaje: łagodne i patologiczne. Męty określane jako łagodne nie zagrażają zdrowiu. Do mętów patologicznych zaliczamy zwyrodnienia będące wynikiem m.in. stanów zapalnych, wylewów i urazów.

Pierścień Weissa – co to jest?

Pierścień Weissa to pojęcie, które jest stosowane do opisu charakterystycznego rodzaju mętów w oku. Gdy struktury kolagenowe ciała szklistego przypominają kształtem pierścień – to efekt oderwania się tkanki glejowej. Owa tkanka łączy ciało szkliste oraz tarczę nerwu wzrokowego.

Męty przed oczami – czy one znikną?

Męty przed oczami nie są bezpośrednim zagrożeniem dla zdrowia i życia. Mogą być sygnałem chorób wspomnianych wyżej i w tym sensie mogą wywoływać niepokój i skłaniać do wizyty u lekarza. Zmętnienia ciała szklistego często ulegają wchłonięciu. Wówczas możemy mówić, że w istocie same zniknęły. Męty mogą się też przesuwać lub pozostać bez zmian.

Niebezpieczeństwo spowodowane zmętnieniem ciała szklistego może być realne, gdy w istotny sposób zakłóca widoczność. Jeśli nagromadzenie złogów w ciele szklistym jest duże, może to utrudniać czytanie, korzystanie z komputera i prowadzenie samochodu. Jest to zależne od odległości zmętnień od siatkówki, osi widzenia i szerokości źrenicy. Gdy męty w oku blokują drogę światła przez ośrodek optyczny – powstaje cień na siatkówce. Dopóki to nie sprawia problemów w normalnym funkcjonowaniu – nie jest to niebezpieczne.

Zmętnienie ciała szklistego i inne zmiany

Zmętnienie ciała szklistego wiąże się także z jego rozwodnieniem. Wraz z wiekiem w organizmie człowieka zaczyna ubywać kwasu hialuronowego. Kolagenowe włókna, będące składnikiem ciała szklistego, ulegają depolimeryzacji. Niedobór kwasu hialuronowego powoduje przemieszczanie się cząsteczek wody i następuje rozproszenie ciała szklistego, kolagenowe włókna mają większą skłonność do skręcania się.

Zjawisko rozwodnienia ciała szklistego może być spowodowane zwyrodnieniem barwnikowym siatkówki, krótkowzrocznością, stanem zapalnym błony naczyniowej lub innej strefy oka, urazem po wypadku lub zabiegu okulistycznym. Częściej rozpoznaje się je u kobiet. Zmniejszenie objętości ciała szklistego wiąże się z kurczliwością, która prowadzi do zapadania się kory ciała szklistego i wyodrębnienia się od siatkówki.

Odklejenie ciałka szklistego - skutki

Zmętnieniom ciała szklistego towarzyszą inne zjawiska. Jednym z nich jest tzw. Odklejenie ciałka szklistego, a dokładnie oddzielenie się od siatkówki tylnej błony ciała szklistego. W konsekwencji następuje zapadnięcie się jego kory.

Odłączenie się ciała szklistego może pojawić się w postaci przewlekłej lub ostrej. Częściej diagnozuje się tę ostatnią, która ma przebieg szybki. Do odłączenia ciała szklistego może wówczas dojść w krótkim czasie.

Przewlekła forma może postępować na przestrzeni wielu tygodni i miesięcy. Szczególne ryzyko dotyczy seniorów – ponad połowa pacjentów, którzy skończyli 80 lat jest zagrożonych tym problemem. Ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem oraz po zabiegach na zaćmę. Sprzyja mu także stan zapalny ciała szklistego.
U osób z krótkowzrocznością odklejenie ciała szklistego może rozwinąć się 10 lat wcześniej niż u osób bez tej wady wzroku.

Tylne odklejenie ciała szklistego – objawy

Tylne odklejenie ciała szklistego powoduje charakterystyczne wrażenia wzrokowe. Chodzi o dostrzeganie błysków światła i mętów w polu widzenia. Gdy ciało szkliste ulega obkurczeniom, powoduje pociągnięcia siatkówki – stąd biorą się owe błyski. Dostrzegalne są najczęściej w polu widzenia w rejonie skroni. Męty utrudniające niespodziewanie widzenie są sygnałem odwarstwienia siatkówki.

Zmętnienie ciała szklistego – leczenie

Zmętnienie ciała szklistego najczęściej nie wymaga leczenia. Złogi ulegają wchłonięciu lub pozostają na tyle nieuciążliwe, że można je ignorować. Gdy męty w oku utrudniają funkcjonowanie, możliwe jest leczenie przy użyciu lasera lub zabiegu chirurgicznego.

Witrektomia to zabieg chirurgiczny przeprowadzany w znieczuleniu miejscowym. Polega na minimalnym nacięciu gałki ocznej, usunięciu ciała szklistego i uzupełnieniu go zastępczą cieczą lub gazem. Dzięki temu możliwe jest zachowanie prawidłowego napięcia gałki ocznej.

Po zabiegu witrektomii powrót do sprawności wzroku jest uzależniony od stopnia uszkodzeń siatkówki. Jeżeli uszkodzenia nastąpiły w konsekwencji stanu zapalnego, mechanicznych urazów wywołanych ciałem obcym lub w wyniku zbyt długiego niedotlenienia (jedno z powikłań cukrzycy) – szansa na przywrócenie pierwotnej sprawności oczu jest nikła.

Leczenie mętów ciała szklistego – ryzyko powikłań

Leczenie zmętnienia ciała szklistego poprzez zabieg witrektomii niesie pewne ryzyko powikłań. Możliwe komplikacje obejmują możliwość wystąpienia:

- infekcji wewnątrz struktur oka,
- krwotoków,
- zaćmy,
- zwiększenia ciśnienia w oku,
- zmętnienia rogówki,
- stworzenia się ubytków w siatkówce.

Leczenie zmętnienia ciała szklistego za pomocą lasera (witreroliza)

Laserowe leczenie mętów w oku to zabieg nowoczesny i bezbolesny. Oko zostaje przed zabiegiem znieczulone poprzez specjalne krople, a źrenice są powiększone. Na oko zakładana jest specjalna soczewka zabezpieczająca. Witreroliza trwa od 20 do 60 minut.

Dzięki wykorzystaniu nanosekundowych impulsów światła laserowego, przy pomocy niskiej energii dokonuje się zniwelowanie nagromadzonych zbitek kolagenu i kwasu hialuronowego. Procedura prowadzi do odparowania złogów w ciele szklistym. Możliwe jest także ich rozbicie na drobniejsze cząstki i przesunięcie ich w taki sposób, by nie zakłócały prawidłowego widzenia.

Ryzyko powikłań po laserowym usuwaniu zmętnienia ciała szklistego jest bardzo małe. W niezwykle rzadkich przypadkach może zdarzyć się stworzenie zaćmy, uszkodzenie siatkówki lub podniesienie ciśnienia wewnątrzgałkowego.

Inne metody leczenia mętów w oku

Jeśli stopień zmętnień w oku jest nieznaczny – można zastosować leczenie przy pomocy kropli do oczu z zawartością jodku potasu. Substancja ta poprawia widzenie oraz wzmacnia naczynia krwionośne oka. Istnieje też zabieg zwany jonoforezą, który opiera się na działaniu prądu stałego. Użycie elektrod i materiału nasączonego jodkiem potasu pozwala zniwelować męty w oku.
 

Bibliografia:

1. Dictionary of Visual Science, Cline David Cline, Henry W. Hofstetter, John R. Griffin, 4th ed. Butterworth-Heinemann, Boston 1997.
2. Theodore Grosvenor, Optometria, Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner, Wrocław 2011.
3. Piotr Sobolewski, Witreoliza laserowa - niedoceniona metoda leczenia zmętnień ciała szklistego, CX News nr 2/32/2010.
4. Ever Have Floaters in the Eye? [dostęp: 16.12.2022].