Soczewki jednoogniskowe, dwuogniskowe a multifokalne – jaka jest różnica?
Dobór odpowiednich soczewek kontaktowych to kluczowy element skutecznej korekcji wad wzroku i poprawy komfortu widzenia. Wraz z wiekiem, a także zmianami w zakresie potrzeb wzrokowych, pacjenci coraz częściej poszukują rozwiązań, które zapewnią im ostre widzenie w różnych sytuacjach. W odpowiedzi na te oczekiwania współczesna optyka oferuje wiele wariantów soczewek – w tym soczewki jednoogniskowe, dwuogniskowe oraz multifokalne. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym różnią się te typy soczewek, jak działają i w jakich sytuacjach warto wybrać konkretny rodzaj.
Najważniejsze informacje:
- Czym są soczewki jednoogniskowe?
- Czym są soczewki dwuogniskowe?
- Czym są działają soczewki multifokalne?
- Co decyduje o skuteczności soczewek dwuogniskowych i multifokalnych?
Czym są soczewki jednoogniskowe?
Soczewki jednoogniskowe to najpowszechniej stosowany typ soczewek kontaktowych na rynku. Ich cechą charakterystyczną jest jednolita moc optyczna na całej powierzchni soczewki, co oznacza, że służą do korekcji jednej konkretnej wady refrakcji:
- krótkowzroczności (myopia) – w wersji sferycznej,
- nadwzroczności (hyperopia) – w wersji sferycznej,
- astygmatyzmu (niezborność) – w wersji torycznej.
>>> Sprawdź: do jakiej wady wzroku można nosić soczewki?
Zasada działania soczewek jednoogniskowych
Soczewki jednoogniskowe skupiają promienie świetlne tak, aby tworzyły ostry obraz na siatkówce oka – miejscu, gdzie rozpoczyna się proces widzenia. W przypadku osób młodych, których układ wzrokowy jest w pełni sprawny, oko automatycznie dostosowuje ogniskową dzięki mechanizmowi akomodacji. Oznacza to, że mimo posiadania soczewek o jednej mocy, są one w stanie widzieć ostro zarówno z bliska, jak i z daleka.
W uproszczeniu: jeśli osoba z nadwzrocznością nosi soczewki jednoogniskowe dobrane do widzenia z daleka, to jej naturalna zdolność akomodacyjna umożliwia jej także ostre widzenie z bliska – bez potrzeby zmiany korekcji.
Zastosowanie soczewek jednoogniskowych
Pojedyncze wady refrakcji – wersja sferyczna
Soczewki jednoogniskowe doskonale sprawdzają się w przypadku osób, które potrzebują korekcji tylko jednej wady – krótkowzroczność lub nadwzroczność. Dzięki precyzyjnemu dopasowaniu mocy optycznej, zapewniają wysoką jakość obrazu, ostrość i kontrast – szczególnie w warunkach dziennego oświetlenia.
Astygmatyzm – wersja toryczna
Dla osób z astygmatyzmem, czyli zniekształceniem rogówki, dostępne są soczewki jednoogniskowe toryczne. Zawierają one dodatkowe parametry – moc i oś cylindra – które umożliwiają precyzyjne korygowanie nierówności w krzywiźnie rogówki i/lub soczewki.
>>> Przeczytaj: jak dobrać soczewki kontaktowe przy astygmatyzmie?
Monowizja – alternatywa dla pacjentów z prezbiopią
Choć soczewki jednoogniskowe nie są przystosowane do jednoczesnej korekcji widzenia do bliży i dali, u pacjentów z prezbiopią możliwe jest zastosowanie tzw. strategii monowizji. Polega ona na:
- dobraniu jednej soczewki (zwykle na oko dominujące) do widzenia z daleka,
- a drugiej – do widzenia z bliska.
Ta metoda wymaga jednak adaptacji i nie u wszystkich pacjentów przynosi zadowalające efekty, zwłaszcza w przypadku aktywności wymagających percepcji głębi (np. prowadzenie pojazdów, sport).
Czym są soczewki dwuogniskowe?
Soczewki dwuogniskowe (często określane również jako soczewki segmentowe lub alternatywne) to zaawansowane rozwiązanie optyczne stworzone z myślą o osobach z prezbiopią, czyli fizjologicznym osłabieniem zdolności oka do ostrego widzenia z bliska, które pojawia się najczęściej po 40. roku życia. Konstrukcja tych soczewek jest inspirowana klasycznymi okularami dwuogniskowymi – ale przeniesiona na grunt kontaktologii z uwzględnieniem mechaniki oka i ruchów gałki ocznej.
Konstrukcja soczewek dwuogniskowych
Soczewki dwuogniskowe są skonstruowane w taki sposób, że zawierają dwa wyraźnie wyodrębnione segmenty optyczne, odpowiadające za korekcję wzroku na różne odległości:
- Segment górny – to większa część soczewki, zawierająca moc korygującą refrakcję w dali. To właśnie ten obszar znajduje się przed źrenicą w trakcie patrzenia na wprost lub w dal.
- Segment dolny – mniejsza część soczewki, odpowiadająca za widzenie w bliży. Zawiera ona addycję, dzięki której pacjent może ostro widzieć z bliska, np. podczas czytania lub pracy przy komputerze.
Mechanizm działania soczewek dwuogniskowych
Unikalną cechą soczewek segmentowych jest dynamiczne przesuwanie się soczewki na oku, uzależnione od kierunku spojrzenia. Kluczowe znaczenie ma tu specjalna konstrukcja dolnej części soczewki – płaskie podcięcie, które stabilizuje położenie soczewki i umożliwia jej precyzyjne przesuwanie się względem źrenicy w odpowiednich momentach.
- Podczas patrzenia w dal – oko ustawione jest w pozycji centralnej, a głowa znajduje się w naturalnym położeniu. Wówczas przed źrenicą znajduje się górny segment, który zapewnia ostre widzenie odległych obiektów.
- Podczas patrzenia w bliż – pacjent opuszcza wzrok, np. spoglądając na telefon, książkę czy dokument. Dzięki fizjologicznemu ruchowi powieki dolnej, soczewka przesuwa się nieznacznie ku górze, a przed źrenicą pojawia się dolny segment, zawierający addycję do bliży.
Dzięki takiej konstrukcji możliwa jest alternatywna zmiana strefy widzenia bez konieczności korzystania z dwóch różnych par soczewek lub okularów.
Czym są działają soczewki multifokalne?
Soczewki multifokalne to zaawansowane technologicznie rozwiązanie optyczne, które umożliwia ostre widzenie na różnych odległościach – zarówno z bliska (np. podczas czytania), na odległość pośrednią (ekran komputera), jak i z daleka (np. prowadzenie samochodu czy oglądanie telewizji). Odpowiadają na potrzeby osób z prezbiopią.
Tradycyjne soczewki jednoogniskowe są zaprojektowane tak, aby korygować tylko jedną odległość. W soczewkach multifokalnych natomiast zastosowano wielostrefową konstrukcję optyczną, która pozwala na nakładanie się wielu stref widzenia. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie funkcjonalnego widzenia w całym zakresie.
Typy konstrukcji soczewek multifokalnych
Konstrukcja soczewki multifokalnej ma kluczowe znaczenie dla efektywności widzenia i komfortu pacjenta. W zależności od producenta oraz typu produktu, wyróżniamy dwa modele budowy:
Konstrukcja koncentryczna
W tym układzie powierzchnia soczewki podzielona jest na pierścienie optyczne, które naprzemiennie korygują widzenie z bliska i z daleka. Najczęściej centralna część soczewki odpowiada za widzenie do bliży (lub do dali, w zależności od wersji), a kolejne pierścienie coraz bardziej oddalone od środka – naprzemiennie za widzenie dali i bliży.
Zalety: Dobra jakość widzenia w stabilnych warunkach oświetleniowych, skuteczna korekcja do bliży i dali.
Wady: Może wystąpić tzw. efekt halo (poświaty wokół świateł), szczególnie w nocy.
Konstrukcja asferyczna
W tej wersji moc optyczna zmienia się stopniowo i płynnie od środka do obwodu soczewki. Taki układ przypomina okulary progresywne i zapewnia naturalne przejście pomiędzy strefami ostrości, bez wyraźnych granic między mocami.
Zalety: Bardziej płynne widzenie na różnych odległościach, mniejsze ryzyko zakłóceń wizualnych.
Wady: Potrzebna nieco dłuższa adaptacja, a u niektórych pacjentów ostrość może być mniejsza niż przy konstrukcji segmentowej.
Czym jest widzenie symultaniczne w soczewkach multifokalnych?
Widzenie symultaniczne to mechanizm, dzięki któremu mózg potrafi selektywnie wybierać jeden wyraźny obraz spośród wielu, które pojawiają się jednocześnie na siatkówce oka. W przypadku soczewek multifokalnych, które posiadają wiele stref optycznych o różnej mocy, każde światło wpadające do oka tworzy równoczesne ogniska – dla dali, bliży oraz odległości pośrednich.
Innymi słowy: choć na siatkówce tworzy się wiele obrazów – zarówno ostrych, jak i rozmytych – mózg automatycznie ignoruje te, które są nieistotne i koncentruje się na tym, który odpowiada aktualnemu punktowi uwagi wzrokowej.
Warto podkreślić, że widzenie symultaniczne nie pojawia się natychmiast po założeniu soczewek multifokalnych. Mózg potrzebuje czasu, by nauczyć się obsługi nowych sygnałów wzrokowych. U większości użytkowników adaptacja trwa od kilku godzin do kilku dni, a w niektórych przypadkach nawet dłużej – zwłaszcza jeśli jest to pierwsze zetknięcie z soczewkami tego typu.
Co decyduje o skuteczności soczewek dwuogniskowych i multifokalnych?
Efektywność działania soczewek multifokalnych i dwuogniskowych zależy od wielu czynników, w tym:
- centralizacji soczewki na rogówce – niedokładne dopasowanie może zaburzyć jakość obrazu,
- średnicy źrenicy pacjenta – to ważne przy doborze odpowiedniego modelu konstrukcyjnego,
- wielkość wady refrakcji oraz stopień prezbiopii – im bardziej zaawansowana prezbiopia, tym trudniej uzyskać perfekcyjną jakość widzenia na każdej odległości.
Bibliografia:
- https://przegladokulistyczny.pl/2024/10/23/sztuczna-medycyna-w-okulistyce-2-3
- https://przegladokulistyczny.pl/2024/07/03/monowizja-w-roznych-metodach-korekcji-prezbiopii
- https://coopervision.pl/o-soczewkach-kontaktowych/dwuogniskowe-soczewki-kontaktowe
- https://www.allaboutvision.com/eyewear/contact-lenses/conditions/bifocal-contacts/
- https://chromamodern.com/monovision-vs-multifocal-contacts-whats-the-difference/
- https://www.pristyncare.com/blog/toric-vs-spherical-lens/
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
