Dlaczego soczewki kontaktowe są błędnie nazywane szkłami kontaktowymi?

aktualizacja: 02.12.2021

Soczewki kontaktowe, które znamy i używamy obecnie, znacznie różnią się od prototypu, ale na szczęście ich użytkowników, czas podziałał na korzyść tej metody korekcji. Historia soczewek kontaktowych jest długa, stąd pewne zaszłości w potocznym nazewnictwie. Choć często te dwie nazwy stosuje się w codziennej mowie zamiennie, warto wiedzieć, dlaczego współczesne soczewki kontaktowe błędnie nazywane są szkłami kontaktowymi.

Historia soczewek kontaktowych

Historia soczewek kontaktowych zaczęła się od Leonardo da Vinci, który w swoich zapiskach z 1508 roku kontemplował nad możliwością polepszenia widzenia dzięki bezpośredniemu kontaktowi ludzkiej rogówki z wodą, która zmieniała siłę optyczną oka. Uważa się, że właśnie rozważania tego włoskiego artysty, matematyka i wynalazcy doprowadziły w rezultacie do wynalezienia soczewki kontaktowej. Tematu podjął się też Kartezjusz w 1637 roku. W swoim dziele Des Moyens de Perfectionner La Vision, domniemywał, że poprawę widzenia może zagwarantować zwiększenie długości oka poprzez miniaturowy teleskop z wodą, zakończony soczewką o zakrzywieniu przypominającym krzywiznę rogówki¹. Projekt Kartezjusza nie miał jednak praktycznego zastosowania.

Kolejny krok wykonał Thomas Young, naukowiec, zajmujący się szeroko rozumianymi tematami związanymi zarówno z mechanizmem działania oka, jak i możliwościami korygowania wad wzroku. Obszar jego zainteresowań był zresztą dużo szerszy. Badania Thomasa Younga dotyczyły między innymi akomodacji oka i mechanizmu ogniskowania obrazu. Swoje wnioski zawarł w pracy On the mechanism of the eye (Philosophical Transactions of the Royal Society of London)² z 1801 roku. Jednym z jego projektów była krótka tuba wypełniona częściowo wodą i zakończona soczewką z mikroskopu. Daleka jeszcze była droga do prawdziwych soczewek kontaktowych, jednak prace Younga bez wątpienia były jednym z kamieni milowych w optyce.
W 1820 roku angielski astronom John Herschel³ stworzył projekt soczewek kontaktowych o powierzchni dopasowanej do kształtu gałki ocznej. W 1827 roku, w artykule Light zawarł swoje obserwacje, proponując zrobienie szklanych soczewek kontaktowe wypełnionych ampułkami z żelatyną. Nie ma jednak dowodów, by ta koncepcja wyszła poza fazę projektową.

Minęło kolejne pół wieku, nim ktoś wykonał pierwszą soczewkę kontaktową, która już bardziej przypominała tę, którą znamy ze współczesnych czasów.

Soczewki to nie szkła

Materiałem do tej pierwszej, prawdziwie funkcjonalnej soczewki kontaktowej, było szkło, stąd też wzięła się ich nazwa. Na stale weszła już do naszego słownika i chociaż tego materiału od pokoleń nie używa się do produkcji soczewek kontaktowych, to już chyba na zawsze będą zwane również – choć niewłaściwie – szkłami kontaktowymi.

Pierwsze szkła kontaktowe

Naukowcy spierają się jednak, kto tak naprawdę był pierwszą osobą, która zaprezentowała szklaną soczewkę kontaktową.

Część twierdzi, że był to August Müller⁴, który w 1887 roku wykonał soczewkę szklaną dla pacjenta dotkniętego zaćmą, który w dodatku nie miał jednej powieki. Ta soczewka zabezpieczała oko i chroniła je przed wyschnięciem. W tym czasie Müller zaczął też prace nad soczewkami korekcyjnymi na własny użytek. Udało mu się tego dokonać w 1889 roku, a efekt prac przedstawił w dysertacji Brillenglaser und hornhautlinsen. Soczewki  Müller były co prawda dopasowane do oka, ale bardzo niewdzięczne w noszeniu. By je założyć należało włożyć twarz do wody – była to konieczność, by miedzy szkłem kontaktowym a okiem nie gromadziły się bąbelki powietrza. Dodatkowo ich noszenie było po prostu bolesne, którą to przypadłość sugerowano eliminować środkiem znieczulającym, mianowicie kokainą. Tym niemniej były to soczewki ze szkła, polerowanego i szlifowanego, a praca  Müllera nie poszła na darmo, tylko wytyczyła kierunek do dalszego rozwoju produkcji soczewek kontaktowych.

W tym samym czasie prace nad soczewkami prowadził Adolf Eugen Fick⁵, niemiecki okulista, który formy do szkieł kontaktowych modelował najpierw na oczach zwierząt, a następnie ludzkich, pobranych ze zwłok. Testował je na królikach, następnie na sobie i na ochotnikach. Próby nie były zbyt  udane, bo tylko 1 na sześciu pacjentów notował poprawę wzroku, a soczewki nadal były niewygodne, zsuwały się z oka, powodowały podrażnienia i trzeba było je zdejmować po paru godzinach.

W zależności od źródła i podejścia to Müller i Fick uznawani są za autorów pierwszych szklanych soczewek kontaktowych.  Niektórzy jednak twierdzą, że to Edouard Kalt⁶, francuski optyk, dopasował pierwsze soczewki w 1888 roku. Różnice czasowe są tu tak niewielkie a przekazy niepewne, że jednoznacznej odpowiedzi ciężko udzielić.

Jak można się jednak domyślać, szklane soczewki kontaktowe, które przykrywały nie tylko rogówkę, ale też twardówkę (białą część oka) były ciężkie i niewygodne. W rezultacie ograniczenia dopływu tlenu do oka użytkownicy byli w stanie wytrzymać w nich zaledwie kilka godzin. To skłoniło kolejnych śmiałków do próby stworzenia lepszych soczewek kontaktowych.

Był nim m.in. optometrysta z Nowego Jorku, William Feinbloom, który w 1936 roku zaprezentował soczewkę kontaktową typu sclera (o średnicy większej niż współczesne soczewki), które wykonane były z materiału zawierającego w sobie oprócz szkła, również plastik, dzięki czemu były bardziej wygodne niż soczewki w całości wykonane ze szkła.