Zaćma starcza - czy da się jej uniknąć?

Zaćma starcza to proces, w którym soczewka oka stopniowo traci swoją przezroczystość. To powoduje stopniowe pogorszenie ostrości widzenia, a w skrajnych przypadkach, jeśli pozostaje nieleczona, może prowadzić do całkowitej ślepoty. Co istotne, ta forma zaćmy często dotyka obie gałki oczne, choć w różnym stopniu, co sprawia, że jej wpływ na jakość życia pacjenta jest znaczący. Choroba ta jest zazwyczaj związana z wiekiem i rzadko pojawia się przed 50. lub 60. rokiem życia. Niemniej jednak, zdarzają się przypadki, gdy zaćma starcza ujawnia się już po 40. roku życia, przypominając nam, że nie jest to schorzenie wyłącznie zarezerwowane dla osób w podeszłym wieku.

Najważniejsze informacje:

• Zaćma starcza - epidemiologia
• Zaćma starcza - proces starzenia soczewki
• Grupy ryzyka szczególnie narażone na rozwój zaćmy starczej
• Rodzaje zaćmy starczej
• Klasyfikacja zaćmy starczej ze względu na stopień dojrzałości
• Leczenie zaćmy starczej

Zaćma starcza - epidemiologia

Zaćma starcza to częsta i poważna choroba oczu, która stanowi najczęściej występującą postać zaćmy nabytej. To także najczęstsza zmiana patologiczna zachodząca w soczewce oka. Dla wielu osób może to brzmieć obco, ale warto zrozumieć, że zaćma starcza ma ogromne znaczenie na skalę globalną. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), jest ona odpowiedzialna za aż 48% przypadków ślepoty na całym świecie, co oznacza, że wpływa na życie i zdrowie około 18 milionów ludzi.

Szacuje się, że w Polsce około miliona osób zmaga się z zaćmą. Co więcej, według prognoz Głównego Urzędu Statystycznego, do 2030 roku liczba osób zagrożonych zaćmą w wieku od 60 do 74 lat ma wzrosnąć o około 40%. To dowodzi, że starzenie się społeczeństwa to istotny czynnik ryzyka, a zaćma starcza stanowi istotne wyzwanie zdrowotne, które wymaga uwagi i odpowiednich działań profilaktycznych oraz leczniczych.
 

Zaćma starcza - proces starzenia soczewki

Zaćma starcza, inaczej nazywana kataraktą, to choroba oka, która jest wynikiem zmian w soczewce oka. Soczewka to przezroczysta struktura, która pomaga w skupianiu światła na siatkówce, umożliwiając nam ostre widzenie. W miarę jak się starzejemy, soczewka ulega pewnym zmianom:

• Zmiana w składzie białek - wraz z wiekiem dochodzi do zmian w składzie białek cytoplazmatycznych soczewki. Molekuły o mniejszej masie zastępowane są cięższymi, co powoduje zagęszczenie soczewki.
   
• Nierozpuszczalne białka - pojawiające się nierozpuszczalne białka znacząco ograniczają przejrzystość soczewki.
   
• Wzrost ilości wiązań między białkami - zmiany w soczewce obejmują także wzrost ilości wiązań między białkami, co prowadzi do zmiany zabarwienia soczewki na żółto-brązowe.
   
• Zmniejszone uwodnienie soczewki - w miarę starzenia się soczewka traci swoje właściwości i stopniowo traci uwodnienie, co wpływa na jej elastyczność.
   
• Wpływ wolnych rodników - wolne rodniki tlenowe, czyli cząsteczki, które powstają w organizmach w wyniku procesów metabolicznych, wpływają na degradację soczewki. Powodują destrukcję białek, lipidów i DNA. Te uszkodzenia wpływają na zmiany strukturalne i funkcjonalne soczewki. W wyniku tego procesu, soczewka staje się mętna, a to prowadzi do utraty przezroczystości i zaburzeń widzenia.

Grupy ryzyka szczególnie narażone na rozwój zaćmy starczej

• Osoby w podeszłym wieku 
• Osoby wystawiane na nadmierną ekspozycję na promieniowanie UV 
• Palacze wyrobów tytoniowych
• Osoby z cukrzycą 
• Osoby cierpiące na nadciśnienie tętnicze 
• Osoby z nadwagą lub otyłością
• Osoby z historią chorób oczu w rodzinie
• Osoby przyjmujące określone leki, takie jak kortykosteroidy

Rodzaje zaćmy starczej

Zaćma jądrowa
Ten rodzaj zaćmy charakteryzuje się początkowym mętnieniem w centralnej części soczewki. Początkowe objawy mogą być mylone z szybko rozwijającą się krótkowzrocznością, dlatego ważne jest, aby skonsultować się z okulistą. Zaćma jądrowa rozwija się zazwyczaj powoli.
 

Zaćma korowa
W przypadku zaćmy korowej zmętnienie rozpoczyna się na obwodzie soczewki i stopniowo postępuje w kierunku jej centrum. Ten rodzaj zaćmy jest łatwiejszy do rozpoznania, zarówno przez specjalistę, jak i pacjenta. Jednym z charakterystycznych objawów jest dyskomfort związany z patrzeniem na źródła światła oraz możliwość podwójnego widzenia w intensywnym oświetleniu.
 

Zaćma podtorebkowa tylna
Zaćma tego rodzaju rozwija się najszybciej i jest stosunkowo łatwa do rozpoznania, ponieważ mętnienie zaczyna się dokładnie w centrum pola widzenia. Objawy mogą przypominać dalekowzroczność, ponieważ występuje problem z widzeniem bliży, a pacjenci mogą doświadczać trudności z widzeniem w jasnym świetle oraz efekt "halo" wokół źródeł światła.

Do zaćmy podtorebkowej przedniej dochodzi bardzo rzadko. Najczęściej objawy nie wskazują na konkretny typ, ponieważ występują również postacie mieszane zaćmy.
 

Klasyfikacja zaćmy starczej ze względu na stopień dojrzałości

Zaćma początkowa
W tym wczesnym stadium zaćmy, można zauważyć jedynie niewielkie i pojedyncze obszary zmętnienia w soczewce. Pacjent może odczuwać subtelne zmiany w widzeniu, ale nie zawsze jest to oczywiste.
 

Zaćma całkowita (dojrzała)
W miarę jak zaćma postępuje, zmętnienie dotyczy już wszystkich warstw soczewki. W tym stadium pacjent doświadcza znacznego pogorszenia widzenia, ponieważ soczewka staje się całkowicie mętna. Nabiera ona białej barwy, co jest charakterystycznym objawem.
 

Zaćma pęczniejąca
Kiedy soczewka jest całkowicie zmętniała, zaczyna absorbować wodę i pęcznieć. To powoduje zwiększenie jej objętości, co sprawia, że soczewka uwypukla się w kierunku przedniego odcinka oka. W rezultacie może to prowadzić do spłycenia komory przedniej i zwiększenia ciśnienia wewnątrzgałkowego, co jest poważnym powikłaniem.
 

Zaćma przejrzała
W tym etapie zaćmy przyjmuje dwie różne odmiany:

• Zaćma Morgagniego - kora soczewki całkowicie się upłynnia, a jądro soczewki opada na dół.
• Zaćma przejrzała obkurczona - materiał korowy ulega degeneracji i przenika przez torebkę soczewki, co powoduje jej obkurczenie i pomarszczenie przedniej warstwy. W tym stadium istnieje ryzyko powikłań, takich jak jaskra fakolityczna lub soczewkowopochodne zapalenie błony naczyniowej.

Leczenie zaćmy starczej

Na początkowych etapach zaćmy starczej można stosować krople do oczu, które pomagają spowolnić proces mętnienia soczewki. Te krople często zawierają składniki mające na celu utrzymanie zdrowia oczu i zapobieganie postępowi choroby. Niemniej jednak, te środki mogą jedynie opóźnić rozwój choroby, a nie wyleczyć ją całkowicie.

Ostatecznym i najefektywniejszym rozwiązaniem w leczeniu zaćmy starczej jest operacja. Nowoczesne technologie i metody chirurgiczne pozwalają na szybkie, bezbolesne i skuteczne usunięcie zmętniałej soczewki i zastąpienie jej sztucznym implantem. Istnieje kilka różnych technik operacyjnych, ale za
najpopularniejszą w krajach rozwiniętych uważa się fakoemulsyfikację. Okulista wykonuje niewielkie nacięcie w rogówce, wprowadza ultradźwięki do soczewki, rozdrabnia ją i usuwa przez to nacięcie. To bardzo efektywny i stosunkowo szybki zabieg. Stan narządu wzroku po operacji określa się jako pseudofakia oka.

Operacja zaćmy jest procedurą stosunkowo bezbolesną i trwa zazwyczaj nie dłużej niż pół godziny. Po zabiegu pacjent może wrócić do domu tego samego dnia, ale konieczne są regularne wizyty kontrolne u lekarza. Stabilizacja wzroku po operacji może trwać kilka miesięcy, ale już po kilku dniach pacjent zazwyczaj zauważa znaczną poprawę widzenia. Operacja zaćmy pozwala na przywrócenie jakości wzroku pacjentom i jest obecnie jednym z najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych zabiegów okulistycznych. Mimo to, jak każdy inny zabieg, operacja zaćmy wiąże się z pewnym ryzykiem powikłań.

Bibliografia:

1. https://cataracteyesurgery.co/types/senile-cataract/
2. https://emedicine.medscape.com/article/1210914-overview?form=fpf
3. Sreelakshmi V and Abraham A. Age Related or Senile Cataract: Pathology, Mechanism and Management. Austin J Clin Ophthalmol. 2016; 3(2): 1067. ISSN : 2381-9162