Wpływ promieniowania UV na oczy. Jak chronić wzrok przez cały rok?
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest nieodłącznym elementem światła słonecznego, które dociera do Ziemi. Choć wiele osób kojarzy je przede wszystkim z ciepłymi, słonecznymi dniami, promieniowanie UV jest obecne przez cały rok, niezależnie od pogody. Długotrwała ekspozycja może prowadzić do poważnych uszkodzeń oczu, dlatego istotne jest, aby stosować odpowiednie środki ochrony przez cały rok.
Najważniejsze informacje:
- Czym jest promieniowanie ultrafioletowe?
- Podział promieniowania UV i jego wpływ na oczy
- Promieniowanie UV - czy zagraża nam przez cały rok?
- Czynniki zwiększające ryzyko ekspozycji na promieniowanie UV
- Jak chronić oczy przed promieniowaniem UV?
- Promieniowanie UV a oczy dzieci
Czym jest promieniowanie ultrafioletowe?
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) jest formą promieniowania elektromagnetycznego o wyższej energii niż światło widzialne, lecz jest niewidoczne dla ludzkiego oka. Widmo elektromagnetyczne obejmuje różne rodzaje promieniowania, od fal radiowych, które mają najniższą energię, po promienie gamma, które mają najwyższą energię. Promieniowanie UV znajduje się pomiędzy światłem widzialnym a promieniowaniem rentgenowskim w widmie elektromagnetycznym.
Podział promieniowania UV i jego wpływ na oczy
Promieniowanie UV dzieli się na trzy główne kategorie: UVC, UVB i UVA, różniące się długością fali i poziomem energii.
UVC
Promienie UVC mają najkrótszą długość fali (100-280 nanometrów) i najwyższą energię spośród trzech typów UV. Te promienie są najbardziej szkodliwe dla skóry i oczu. Na szczęście warstwa ozonowa atmosfery ziemskiej skutecznie blokuje praktycznie całe promieniowanie UVC, zapobiegając jego dotarciu do powierzchni Ziemi.
UVB
Promienie UVB mają nieco dłuższą długość fali (280-315 nanometrów) i niższą energię niż promienie UVC. Część promieniowania UVB jest filtrowana przez warstwę ozonową, ale część dociera do powierzchni Ziemi. W małych dawkach promieniowanie UVB stymuluje produkcję melaniny w skórze, prowadząc do opalenizny. Jednakże, nadmierna ekspozycja na promieniowanie UVB może powodować oparzenia słoneczne, które zwiększają ryzyko raka skóry oraz przyczyniają się do przebarwień, zmarszczek i innych oznak przedwczesnego starzenia się skóry. Dla oczu, UVB może prowadzić do takich problemów jak skrzydlik czy fotokeratitis, zwane potocznie ślepotą śnieżną.
UVA
Promienie UVA mają najdłuższą długość fali (315-400 nanometrów) i najniższą energię spośród promieni UV. Pomimo niższej energii, promienie UVA mogą przenikać przez rogówkę oka i docierać do soczewki oraz siatkówki. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UVA jest związana z rozwojem niektórych typów zaćmy oraz może przyczyniać się do zwyrodnienia plamki żółtej, co prowadzi do poważnych problemów z widzeniem.
Promieniowanie UV - czy zagraża nam przez cały rok?
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) kojarzone jest najczęściej z ciepłymi, słonecznymi dniami lata. W rzeczywistości jednak ochrona przed promieniowaniem UV jest niezbędna przez cały rok. Zarówno latem, jak i zimą, promieniowanie UV stanowi zagrożenie dla zdrowia oczu, niezależnie od warunków atmosferycznych.
Promieniowanie UV a pogoda
Choć może się wydawać, że w pochmurne dni ryzyko związane z promieniowaniem UV jest zminimalizowane, to jednak promienie UV przenikają przez chmury. Pochmurne niebo może dawać złudne poczucie bezpieczeństwa, ale w rzeczywistości nawet wtedy nasza skóra i oczy są narażone na działanie promieniowania ultrafioletowego. Również zimą, szczególnie w górskich regionach, promieniowanie UV jest szczególnie intensywne, ponieważ śnieg odbija aż do 80% promieniowania UV, co może niemalże podwoić ekspozycję na nie.
Promieniowanie UV wewnątrz pomieszczeń
Promieniowanie UV nie ogranicza się jedynie do zewnętrznych przestrzeni. Promienie UV mogą przenikać przez okna, dlatego także wewnątrz budynków nie jesteśmy całkowicie bezpieczni. Dotyczy to zarówno promieniowania słonecznego, jak i sztucznych źródeł UV, takich jak spawarki, solaria czy lasery. Sztuczne źródła UV mogą powodować poważne problemy zdrowotne, w tym uszkodzenia oczu i skóry.
Czynniki zwiększające ryzyko ekspozycji na promieniowanie UV
Ekspozycja na promieniowanie UV zależy od wielu czynników. Położenie geograficzne ma istotny wpływ na poziom promieniowania – im bliżej równika, tym większa ekspozycja. Wysokość nad poziomem morza również ma znaczenie, ponieważ na większych wysokościach atmosfera jest cieńsza i pochłania mniej promieni UV. Pora dnia jest kolejnym czynnikiem – promieniowanie UV jest najintensywniejsze, gdy słońce jest wysoko na niebie, zazwyczaj między 10:00 a 14:00.
Ekspozycja na promieniowanie UV jest również większa w szeroko otwartych przestrzeniach, zwłaszcza tam, gdzie występują powierzchnie odbijające światło, takie jak śnieg, piasek czy woda. Nawet w miejskich obszarach, gdzie wysokie budynki mogą zacieniać ulice, promieniowanie UV stanowi zagrożenie, szczególnie w okresie zimowym, gdy światło odbija się od śniegu.
Niektóre leki mogą zwiększać wrażliwość na promieniowanie UV, co z kolei zwiększa ryzyko uszkodzeń skóry i oczu. Leki takie jak tetracyklina, sulfonamidy, pigułki antykoncepcyjne, diuretyki i środki uspokajające mogą zwiększać wrażliwość na promieniowanie UV, dlatego osoby je stosujące powinny być szczególnie ostrożne.
Jak chronić oczy przed promieniowaniem UV?
Ochrona oczu przed promieniowaniem ultrafioletowym (UV) jest kluczowa dla utrzymania zdrowia oczu i zapobiegania długoterminowym uszkodzeniom.
Okulary przeciwsłoneczne z UV400
Okulary przeciwsłoneczne powinny blokować 100% promieniowania UVA i UVB. Jest to najważniejsza funkcja, która zapewnia pełną ochronę przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym. Filtr taki oznaczany jest jak UV400.
Okulary powinny dobrze przylegać do twarzy, minimalizując ilość światła wpadającego do oczu od góry, dołu i boków soczewek. Oprawki powinny być wygodne, a jednocześnie na tyle duże, aby chronić jak największą powierzchnię skóry wokół oczu.
Ochrona oczu przed promieniowaniem UV jest kluczowa nie tylko przy noszeniu okularów przeciwsłonecznych, ale także w przypadku okularów korekcyjnych z przezroczystymi soczewkami. Okulary korekcyjne powinny być wyposażone w specjalne filtry, które skutecznie chronią oczy przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.
Soczewki kontaktowe z ochroną UV
Soczewki kontaktowe z filtrami UV również blokują promieniowanie ultrafioletowe, co stanowi dodatkową warstwę ochrony. Należy jednak pamiętać, że soczewki kontaktowe chronią jedynie część oka pod soczewką, dlatego zawsze warto nosić dodatkowo okulary przeciwsłoneczne.
Nakrycia głowy
Noszenie kapelusza z szerokim rondem lub innego nakrycia głowy może zredukować ekspozycję oczu na promieniowanie UV nawet o 50%. Kapelusz powinien być ciemny i dobrze zasłaniać oczy, co zmniejsza odblaski i dodatkowo chroni przed słońcem.
Promieniowanie UV a oczy dzieci
Ochrona przed promieniowaniem UV jest istotna dla wszystkich grup wiekowych, ale szczególnie dla dzieci. Ryzyko uszkodzenia oczu i skóry na skutek ekspozycji na promieniowanie UV kumuluje się przez całe życie, co oznacza, że im więcej czasu spędzamy na słońcu, tym większe jest zagrożenie. Dlatego tak ważne jest, aby zadbać o odpowiednią ochronę oczu już od najmłodszych lat.
Dlaczego dzieci są bardziej narażone na UV?
Częstsza ekspozycja na słońce
Dzieci na ogół spędzają znacznie więcej czasu na świeżym powietrzu niż dorośli. W związku z tym ich oczy są narażone na większe ilości promieniowania UV. Niektórzy eksperci twierdzą, że do 18. roku życia może wystąpić nawet połowa całkowitej ekspozycji na promieniowanie UV, którą człowiek doświadcza przez całe życie.
Bardziej przezroczyste soczewki
Soczewki w oczach dzieci są bardziej przezroczyste niż u dorosłych, co pozwala na przenikanie większej ilości promieni UV w głąb oka. To z kolei zwiększa ryzyko uszkodzeń, takich jak oparzenia słoneczne rogówki, a w dłuższej perspektywie może przyczynić się do rozwoju chorób oczu, takich jak zaćma.
Bibliografia:
- https://www.nei.nih.gov/about/news-and-events/news/protecting-your-eyes-suns-uv-light
- https://www.allaboutvision.com/sunglasses/spf.htm
- https://www.zeiss.com/vision-care/en/eye-health-and-care/health-prevention/when-do-you-need-to-protect-your-eyes-from-uv-light.html
- https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/sun
- https://www.aoa.org/healthy-eyes/caring-for-your-eyes/uv-protection?sso=y
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
