Wada wzroku a ciąża i poród

Ciąża, a także poród stanowią ogromny wysiłek dla całego organizmu kobiety, w tym również dla narządu wzroku. U przyszłych mam mogą w tym czasie pojawić się obawy o stan zdrowia oczu oraz ewentualne występujące choroby i wady refrakcji. Na szczęście czasy, w których kobiety z wadami wzroku ostrzegane były przed zajściem w ciążę już minęły. Aktualne badania naukowe mówią o tym, że schorzenia okulistyczne nie mają wpływu na przebieg ciąży, a wady wzroku nie są przeciwwskazaniem do porodu naturalnego. Zatem jaki wpływ na oczy ma ciąża i poród?

Spis treści:

• Zmiany w obrębie narządu wzroku w ciąży
  • Zmiany fizjologiczne w obrębie narządu wzroku
  • Zmiany patologiczne w obrębie narządu wzroku 
• Rozwój wad wzroku w okresie ciąży
• Schorzenia i wady narządu wzroku – poród naturalny czy cesarskie cięcie? 
• Przeciwwskazania do porodu naturalnego w obrębie narządu wzroku
• Kontrola okulistyczna w trakcie ciąży 

Zmiany w obrębie narządu wzroku w ciąży

W przebiegu ciąży oraz podczas samego porodu dochodzi do wielu zmian w organizmie kobiety. Są to zmiany zarówno układowe, jak i narządowe, które wynikają między innymi z przemian metabolicznych, hormonalnych, hematologicznych, sercowo-naczyniowych czy immunologicznych. Szczególnie zaniepokojone w tym okresie są przyszłe mamy, które obciążone są istniejącymi już wadami refrakcji i chorobami narządu wzroku.

Zmiany, które występują w czasie ciąży w obrębie narządu wzroku podzielić można je na fizjologiczne oraz patologiczne.

Zmiany fizjologiczne w obrębie narządu wzroku

Są to zmiany, które nie powodują trwałych i istotnych zaburzeń widzenia oraz schorzeń oczu. Są one odwracalne i ustępują do kilku tygodni po porodzie. Zaliczyć do nich można:

• obniżenie czucia rogówkowego oraz grubości i krzywizny rogówki prowadzące do gorszej tolerancji soczewek kontaktowych;
• zmiana składu łez przyczyniająca się do wystąpienia zespołu suchego oka;
• zaburzenia akomodacji skutkujące niewyraźnym widzeniem w różnych odległościach;
• zmniejszenie wartości ciśnienia wewnątrzgałkowego;
• zaburzenia pola widzenia;

Zmiany patologiczne w obrębie narządu wzroku 

Są to zmiany związane bezpośrednio z okresem ciąży lub przez nią wywołane. Zaliczamy do nich m.in.:

• podwójne widzenie;
• mroczki w polu widzenia;
• rozwój istniejącej już krótkowzroczności;
• odwarstwienie siatkówki;
• jednostronne lub obustronne niedowidzenie;

Rozwój wad wzroku w okresie ciąży

Kobiety, u których przed ciążą została wykryta wada wzroku obawiają się również o jej nagły i niekontrolowany rozwój. Na szczęście w przypadku dalekowzroczności oraz astygmatyzmu zagrożenie to nie występuje. Mowa tu zarówno o okresie ciąży, jak i samym porodzie, a także połogu. Przyszłe mamy z tymi wadami refrakcji nie powinny zatem być zaniepokojone. 

Jedyną wadą refrakcji, na którą wpływ może mieć ciąża jest krótkowzroczność. Powodem tego jest osłabienie tkanki łącznej tworzącej twardówkę oka. Działające od środka ciśnienie wewnątrzgałkowe może dodatkowo rozciągać gałkę oczną, prowadząc do pogłębienia się wady. 

Schorzenia i wady narządu wzroku – poród naturalny czy cesarskie cięcie? 

Przez wiele lat utrwalane były mity, mówiące o tym, że istniejące wady wzroku są przeciwwskazaniem do porodu naturalnego. Obecnie jednak wiadomo, że żadna z wad refrakcji nie wyklucza rozwiązania ciąży poprzez poród naturalny. Nie ma również granicy w postaci ilości dioptrii, od której konieczne jest wykonanie cesarskiego cięcia. Jedyny wpływ na przebieg porodu i zastosowanej metody ma bowiem stan siatkówki oka.
 

Przeciwwskazania do porodu naturalnego w obrębie narządu wzroku

Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego wskazaniem do cięcia cesarskiego są zmiany na siatkówce oka, takie jak zaawansowane retinopatie oraz odwarstwienia. 

Zmiany zwyrodnieniowe siatkówki oka najczęściej spowodowane są występowaniem wysokiej krótkowzroczności lub przebytymi zabiegami operacyjnymi w jej obrębie. W wyniku bardzo dużego wysiłku fizycznego związanego z parciem w II okresie porodu może dojść do odłączenia ciałka szklistego, przedarcia lub odwarstwienia siatkówki. Dlatego wszelkie zmiany powinny zostać zabezpieczone nie później niż miesiąc przed ostatecznym rozwiązaniem. 

Przeciwwskazaniem do naturalnego porodu może być również zdiagnozowany stożek rogówki. Jest to degeneracyjna choroba rogówki oka, czyli jego przedniej, zewnętrznej części. Nagły wzrost ciśnienia oka występujący podczas porodu może spowodować obrzęk, a nawet perforację (przedziurawienie) rogówki oka. 

Kontrola okulistyczna w trakcie ciąży 

Tak jak prędzej wspominaliśmy, ciąża nie musi powodować rozwoju lub progresji wady refrakcji, a ta z kolei nie jest przeciwwskazaniem do porodu naturalnego. Nie należy jednak bagatelizować stanu zdrowia swojego narządu wzroku. Kobiety w ciąży, szczególnie te, u których występuje już wada refrakcji lub choroba oczu, powinny udać się na wizytę kontrolną do specjalisty, jakim jest okulista. Rutynowe badania powinny odbyć się na początku, a także po upływie 30. tygodnia ciąży i w okresie poporodowym. Z uwagi na zmiany hormonalne możliwe jest zmniejszone tolerowanie soczewek kontaktowych. Z tego powodu u niektórych kobiet konieczna będzie zmiana dotychczasowego sposobu korekcji na okulary. 

>> Zobacz też: Soczewki kontaktowe a ciąża 

Około 3 tygodnie przed planowanym terminem porodu możliwe jest ostateczne ustalenie jego metody. To wtedy położnik oszacuje ewentualne ryzyko wystąpienia powikłań okulistycznych podczas porodu naturalnego. Jest to kwestia bardzo indywidualna. Brany pod uwagę jest bowiem dotychczasowy przebieg ciąży, analiza aktualnego stanu zdrowia narządu wzroku, a także opinia okulistyczna. Ostateczny głos w decyzji co do metody porodu ma położnik, podczas gdy okulista występuje jedynie jako głos doradczy.

Bibliografia:
1. https://gornicki.pl/wp-content/uploads/2021/07/Krotkowzrocznosc_internet.pdf
2. https://holsamed.pl/ciaza-i-porod-z-wada-wzroku/
3. Gotovac M, Kastelan SL. Eye and pregnancy. Coll Antropol. 2013;37:89–93.
4. https://optimumokulistyka.pl/wp-content/uploads/2020/12/Konsensus-okulistyczno-polozniczy5B15D.pdf
5. https://www.ptgin.pl/sites/scm/files/2021-09/05.2008%20-W%20TRAKCIE%20AKTUALIZACJI%20-%20Ci%C4%99cie%20cesarskie.pdf