Retinopatia cukrzycowa a wzrok

Retinopatia cukrzycowa jest jednym powikłań, jakie pociąga za sobą choroba metaboliczna - cukrzyca. Zarówno osoby ze schorzeniem typu pierwszego, jak i drugiego, mają liczne zaburzenia procesów biochemicznych organizmu. Na cukrzycę choruje w Polsce około trzy miliony ludzi. Spośród nich jeden milion osób ma retinopatię cukrzycową, która stanowi ogromne zagrożenie dla wzroku. Wszystko, co trzeba wiedzieć o retinopatii cukrzycowej.

• Cukrzyca a wzrok
• Jak powstaje retinopatia cukrzycowa?
• Jak długo rozwija się retinopatia cukrzycowa?
• Objawy retinopatii cukrzycowej
• Rodzaje retinopatii cukrzycowej
• Diagnostyka retinopatii cukrzycowej
• Retinopatia cukrzycowa a rozwój innych chorób oczu
• Retinopatia cukrzycowa - leki
• Metody leczenia retinopatii cukrzycowej
• Profilaktyka w retinopatii cukrzycowej

Cukrzyca a wzrok

Cukrzyca w dużym uogólnieniu polega na niestabilności poziomu cukru we krwi. Odczyny zapalne  i zaburzenia krążenia dotyczą różnych sfer organizmu – także oka. Dla miliona Polaków z retinopatią cukrzycową oznacza to także obrzęk plamki żółtej. Skutkiem tego jest pogorszenie ostrości widzenia, które w znacznym stopniu utrudnia normalne funkcjonowanie.

Jak powstaje retinopatia cukrzycowa?

Retinopatia cukrzycowa powstaje w wyniku hiperglikemicznych zaburzeń krążenia w siatkówce i błonie naczyniowej. Problem polega na tym, że naczynia krwionośne stają się niedrożne. Jednocześnie ich nieszczelność prowadzi do wydostania się płynu i surowicy poza ścianki naczyń. Dla wzroku oznacza to pogorszenie widzenia centralnego. Gdy siatkówka doznaje niedokrwienia, tworzą się błony nasiatkówkowe, dochodzi do wylewów.

Sprawdź też >> przyczyny i objawy angiopatii oka

Jak długo rozwija się retinopatia cukrzycowa?

Tempo rozwoju retinopatii cukrzycowej zależy od kilku czynników. Jeśli zdiagnozowano cukrzycę typu drugiego – pacjent powinien być przebadany przez okulistę niezwłocznie, ponieważ uszkodzenia mogą powstać niezwykle szybko, bez odczuwalnych symptomów. Natomiast cukrzyca typu pierwszego ma nieco inny przebieg. Chorują na nią głównie osoby młode, a zmiany w siatkówce powstają często po około pięciu latach. Jednak i ta diagnoza powinna skłonić do badania wzroku.

Lekarze szacują, że po 15 latach choroby każdy pacjent diabetologiczny będzie miał retinopatię cukrzycową. Problem polega na tym, że nie wiadomo ile czasu przed postawieniem diagnozy pacjent chorował. Uszkodzenia postępują o wiele szybciej, gdy jednocześnie osoba z cukrzycą cierpi na nadciśnienie, otyłość, niedokrwistość. Czynnikiem pogarszającym sytuację są także ciąża, palenie papierosów i choroby nerek.

Objawy retinopatii cukrzycowej

Pierwsze objawy retinopatii cukrzycowej są nieznaczne i przypominają raczej symptomy zespołu suchego oka. Powolny rozwój choroby usypia czujność i dopiero jej zaawansowane stadia zaczynają budzić niepokój.

Wraz z postępem uszkodzeń siatkówki ujawniają się:

• spadek ostrości widzenia
• zaciemniony obszar w polu widzenia
• ból gałki ocznej
• trudności w widzeniu po zmroku
• zaczerwienienie oka

Ogromnie ważne jest, by jak najszybciej zostało wdrożone leczenie cukrzycy. Tylko w ten sposób możliwe jest zahamowanie powikłań. Każdy pacjent, u którego stwierdzono cukrzycę, powinien udać się do okulisty i regularnie sprawdzać stan wzroku.

Uszkodzenia powstające w wyniku retinopatii cukrzycowej, jeśli nie są leczone, doprowadzają stopniowo do całkowitej utraty wzroku. Porównaj to z retinopatią barwnikową.

Rodzaje retinopatii cukrzycowej

Rozróżniamy trzy typy retinopatii cukrzycowej:

1. Retinopatia nieproliferacyjna – występuje na początkowym etapie choroby, gdy nie dają jeszcze o sobie znać objawy pogorszenia widzenia. W badaniach klinicznych natomiast widoczne są mikronaczyniaki, które skutkują wylewami śródsiatkówkowymi. Retinopatia nieproliferacyjna powinna pozostawać pod stałym nadzorem lekarza, aby możliwa była interwencja w przypadku nagłego postępu uszkodzeń.

2. Retinopatia przedproliferacyjna – kolejna faza, w której pojawiają się wysięki, naczynia stają się niedrożne i dochodzi do krwotoków. Pojawia się obrzęk plamki żółtej.

3. Retinopatia proliferacyjna – etap, w którym dochodzi do odwarstwienia siatkówki oraz wylewów. Stan wzroku ulega znacznemu pogorszeniu.

Innym rodzajem schorzenia wzroku jest retinopatia wcześnaków.

Diagnostyka retinopatii cukrzycowej

Diagnostyka retinopatii cukrzycowej obejmuje ogólne badania wzroku, które polegają na sprawdzeniu ostrości widzenia. Aby ocenić stan naczyń krwionośnych, konieczne jest wykonanie angiografii fluoresceinowej. W rozpoznawaniu obrzęku plamki żółtej pomocne są badania OCT. Każdy pacjent ze zdiagnozowaną cukrzycą powinien mieć wykonane badanie dna oka.

Retinopatia cukrzycowa a rozwój innych chorób oczu

Retinopatia cukrzycowa sprzyja powstawaniu innych chorób oczu. Dużo szybciej dochodzi do zaćmy. Pacjenci z retinopatią cukrzycową o wiele bardziej zagrożeni są również jaskrą wtórną.

Retinopatia cukrzycowa - leki

Leczenie retinopatii cukrzycowej to w pierwszej kolejności utrzymywanie prawidłowych parametrów  glikemii, ciśnienia tętniczego, hemoglobiny glikowanej. Jeżeli istnieją już kliniczne symptomy obrzęku plamki żółtej lub neowaskularyzacji, w grę wchodzi terapia z udziałem leków anty-VEGF. To przeciwciała monoklonalne, lub VEGF Trap, które wykazują zdolność hamowania śródbłonkowego czynnika wzrostu zmian chorobowych. Są one podawane jako zastrzyki do ciała szklistego. Ich działanie to:

• zatrzymanie procesu neowaskularyzacji pod siatkówką
• zahamowanie zmian na tarczy nerwu wzrokowego
• redukcję ryzyka krwawień do ciała szklistego
• powstrzymanie cukrzycowego obrzęku plamki żółtej

Metody leczenia retinopatii cukrzycowej

W leczeniu retinopatii cukrzycowej długo dominowała laseroterapia. Dziś nadal jest stosowana, ale coraz rzadziej. Leczenie retinopatii cukrzycowej laserem (czyli fotokoagulacja) może wiązać się z utratą zdolności widzenia obwodowego. Obecnie wykorzystywane są pewne formy laseroterapii, które nie są aż tak bardzo inwazyjne. Zabiegi wykonywane są w strefach bezpiecznych dla oka.

Laser mikropulsowy to alternatywa dla konwencjonalnej laseroterapii. Stymulacja jest łagodna, co sprawia, że możliwe jest zmniejszenie obrzęku. Skuteczność leczenia retinopatii cukrzycowej tą nowoczesną metodą daje znakomite rezultaty. Lekarze w uzasadnionych przypadkach łączą stosowanie leków anty-VEGF wraz z laserem mikropulsowym.

W leczeniu zaawansowanej retinopatii cukrzycowej wykorzystuje się zabieg witrektomii, który polega na usunięciu skutków wylewu do ciała szklistego.

Skuteczność leczenia retinopatii cukrzycowej jest zależna od stanu pacjenta, który trafia do lekarza. Im szybciej rozpoznane jest schorzenie i wdrożone leczenie, tym lepsze rezultaty.

Profilaktyka w retinopatii cukrzycowej

Profilaktyka dla retinopatii cukrzycowej to przede wszystkim wszystko, co może nas uchronić przed cukrzycą. Najważniejsze są: zdrowa i dobrze zbilansowana dieta, aktywność, utrzymanie prawidłowej wagi.

Pacjenci z rozpoznaną cukrzycą powinni regularnie konsultować się z okulistą. Częstotliwość badań uzależniona jest od typu retinopatii cukrzycowej. W przypadku dużych uszkodzeń – kontrole powinny odbywać się raz na kwartał. Szybko rozpoznana cukrzyca wymaga zwykle badania wzroku co pół roku.
 
 

Bibliografia

1. N. Cheung, P. Mitchell, T. Wong, Diabetic retinopathy [w:] Lancet 2010 July 10;376(9735) (dostęp: 18.05.2023).
2. A. Kollias, M. Ulbig, Diabetic retinopathy: Early diagnosis and effective treatment [w:] Deutsches Arzteblatt international 2010 Feb.;107(5) (dostęp: 18.05.2023).
3. K. Boyd, Diabetic Retinopathy: Causes, Symptoms, Treatment, American Academy Of Ophtomalogy (dostęp: 18.05.2023).
4. M. Kaferska-Łysek, Ratunek dla wzroku cukrzyka [w:] Zdrowie – Dziennik Rzeczpospolita (dostęp: 18.05.2023).