Przeszczepienie rogówki – wskazania, przebieg, ryzyko powikłań

Przeszczepienie rogówki, nazywane też keratoplastyką, jest chirurgiczną procedurą, która polega na usunięciu chorej tkanki oka i zastąpieniu jej rogówką pobraną od dawcy. Ta operacja okulistyczna jest często ostateczną metodą ratującą wzrok. Obecny poziom medycyny w tym zakresie pozwala przeprowadzać przeszczepienie rogówki w warunkach ambulatoryjnych. To oznacza, że tego samego dnia po keratoplastyce pacjent może wrócić do domu.

Co warto wiedzieć o przeszczepieniu rogówki?

• Przeszczepienie rogówki – kiedy jest konieczne?
• Choroby oczu leczone przez przeszczepienie rogówki
• Przygotowanie do przeszczepienia rogówki
• Przeszczepienie rogówki – jaki jest przebieg operacji?
  • Rodzaje przeszczepów rogówki
• Rekonwalescencja po przeszczepieniu rogówki
• Powikłania po przeszczepieniu rogówki

Przeszczepienie rogówki – kiedy jest konieczne?

Przeszczepienie rogówki jest stosowane w sytuacji, gdy naturalna rogówka nie spełnia swoich funkcji. Uszkodzenia tej warstwy oka są spowodowane chorobami okulistycznymi, zwyrodnieniami, przewlekłym stanem zapalnym lub urazem. Rogówka nie jest strukturą jednorodną, bowiem na jej budowę składa się sześć warstw.

Przeszczepy rogówki są brane pod uwagę, gdy inne metody leczenia schorzeń wzroku nie przynoszą rezultatu. Jako ośrodek optyczny oka, rogówka musi zapewniać odpowiednią przezierność, ponieważ jej zadaniem jest skupienie promieni świetlnych.

Bielmo na oku, które może powstać z różnych przyczyn, stanowi jedną z wad kwalifikujących do przeszczepu rogówki. Keratoplastyka jest stosowana w leczeniu pacjentów cierpiących na dystrofie różnego rodzaju. Do poważnych uszkodzeń zaburzających pracę zewnętrznej warstwy oka, prowadzą infekcje bakteryjne i wirusowe. Zaawansowana postać zapalenia rogówki może być też powikłaniem po innym zabiegu.

Porównaj to z objawami owrzodzenia rogówki.

Choroby oczu leczone przez przeszczepienie rogówki

Do chorób leczonych poprzez transplantację rogówki, należą:

• dystrofia Fuchsa lub inne choroby genetyczne powodujące zmętnienia
• anomalia Petersa
• anomalia Riegera
• stożek rogówki
• martwica

Zmętnienie i bliznowacenie rogówki może być wynikiem oparzeń i kontaktu z toksycznymi substancjami.

Przygotowanie do przeszczepienia rogówki

W ramach przygotowań do przeszczepienia rogówki, pacjent musi poddać się serii badań, które pozwolą ustalić wszystkie detale w fizjologii narządu wzroku. USG gałki ocznej musi obejmować zarówno przedni, jak i tylny odcinek oka. Ważnym elementem przygotowań do przeszczepów rogówki jest badanie czynnościowe nerwu wzrokowego.

Optyczna tomografia zobrazuje strukturę oka w przekroju, a pachymetria określi grubość rogówki. Oprócz badań ściśle związanych z okulistyką, w ramach przygotowania do keratoplastyki konieczne jest zapobieganie stanom zapalnym w organizmie. Dotyczy to chorób ogólnoustrojowych oraz leczenia stomatologicznego.

Przeszczepienie rogówki – jaki jest przebieg operacji?

Do przeszczepienia rogówki niezbędny jest materiał od dawcy. Z tego względu, podobnie jak wszelkich innych transplantacji, nie możemy zaplanować z wyprzedzeniem. Jeżeli do placówki trafi materiał od dawcy – osoba zakwalifikowana do przeszczepienia jest natychmiast powiadamiana.

Procedura przeszczepienia rogówki trwa zazwyczaj 1 – 1,5 godziny. Zabieg może być wykonany – w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta – jako transplantacja pełnej grubości rogówki lub jej fragmentu.

Rodzaje przeszczepów rogówki

Rozróżniamy zasadniczo dwa rodzaje zabiegów przeszczepienie rogówki:

• przeszczepienie drążące – polegające na przeszczepieniu rogówki na całej grubości;
• przeszczepienie warstwowe – uwzględniające transplantację części rogówki lub założenie swoistej łatki na rogówkę (to rozwiązanie znajduje zastosowanie przy pęknięciach rogówki).

Przeszczepienie rogówki jest wykonywane w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym. Cała procedura odbywa się z udziałem mikroskopu operacyjnego.

Szwy nylonowe stosowane podczas przeszczepienia rogówki są na tyle cienkie, że do ich obserwacji potrzebne jest powiększenie. Istnieje możliwość, by podczas keratoplastyki były przeprowadzone jednocześnie inne procedury, np. usunięcie zaćmy.

Rekonwalescencja po przeszczepieniu rogówki

Rekonwalescencja po przeszczepieniu rogówki trwa od pół roku – do 9 miesięcy, gdy transplantacja obejmowała całą grubość rogówki. Przeszczepienie warstwowe rogówki wymaga od 3 do 6 miesięcy, by oko wróciło do sprawności. Cały proces to nie tylko gojenie się nacięć, ale i nabranie właściwego kształtu przez rogówkę.

Tak jak w przypadku każdej transplantacji, również i przeszczepienie rogówki niesie z sobą ryzyko odrzutu. Dlatego po zabiegu stosowane są leki, które redukują to niebezpieczeństwo. Przez siedem dni od operacji należy przyjmować także antybiotyk, by zapobiec infekcjom.

Powikłania po przeszczepieniu rogówki

Powikłania po przeszczepieniu rogówki występują rzadko. Statystyki medyczne wykazują, że po przeszczepie drążącym stan zapalny występuje u 1 na 500 przypadków. Po zabiegu może wystąpić astygmatyzm, spowodowany nierównym zrośnięciem się rogówki. Ryzyko powikłań po przeszczepie rogówki to także niebezpieczeństwo rozwoju:

• jaskry
• zaćmy
• odwarstwienia siatkówki
• uszkodzenia nerwu wzrokowego
• neowaskularyzacji rogówki

Niepokojącym symptomem podczas rekonwalescencji po przeszczepach rogówki, jest spadek ostrości widzenia w postaci zamglenia. Takie zjawisko może świadczyć o odrzuceniu przeszczepu. W takich sytuacjach pacjent otrzymuje dożylnie leki wstrzymujące odporność. Proces ten w 90% przypadków kończy się pozytywnie dla pacjenta i stan rogówki po przeszczepieniu wraca do normy.
 

 
Bibliografia:

1. E. Mrukwa-Kominek, Ł. Drzyzga, S. Sapeta, Immunologia przeszczepu rogówki i strategie zapobiegania reakcjom odrzucenia [w:] Okulistyka po dyplomie tom 1 nr 0 2011.
2. D. Tan, J. Dart, E. Holland, S. Kinoshita, Corneal transplantation [w:] Lancet 2012 May 5;379 (dostęp: 12.06.2023).
3. S. Moffatt, V. Ca.r.twright, T. Stumpf, Centennial review of corneal transplantation [w:] Clinical & experimental ophthalmology 2005 Dec;33(6) (dostęp: 12.06.2023)