Profilaktyka chorób oczu. Jakie badania wykonywać?
Zdrowie oczu jest kluczowe dla naszej codziennej jakości życia. Mimo to często zaniedbujemy regularne badania profilaktyczne. Choroby oczu mogą rozwijać się powoli i bezobjawowo, dlatego tak ważne jest ich wczesne wykrycie i leczenie. W niniejszym artykule przedstawimy najważniejsze badania okulistyczne, które warto wykonywać, aby skutecznie zapobiegać chorobom oczu i chronić swój wzrok. Od podstawowych testów takich jak badanie ostrości wzroku, po zaawansowane metody diagnostyczne jak tomografia koherentna siatkówki (OCT) – dowiedz się, jakie badania są kluczowe dla zachowania zdrowia oczu.
Najważniejsze informacje:
Podstawowe badania profilaktyczne
Badanie ostrości wzroku
Badanie ostrości wzroku jest podstawowym testem diagnostycznym oceniającym zdolność widzenia na różnych odległościach. Wykonuje się je za pomocą tablic Snellena, które zawierają rzędy liter, cyfr lub symboli o różnej wielkości. Pacjent jest proszony o odczytywanie ich z odległości 4-6 metrów, co pozwala na ocenę ostrości wzroku do dali, a także z 40 centymetrów – do bliży. Badanie to jest niezwykle istotne, ponieważ pomaga wykryć wady refrakcji lub wskazywać na występowanie chorób oczu prowadzących do pogorszenia widzenia. Regularne badanie ostrości wzroku, zalecane co najmniej raz w roku, umożliwia monitorowanie zmian w widzeniu i szybkie wdrożenie odpowiednich środków korekcyjnych, takich jak okulary lub soczewki kontaktowe.
Badanie refrakcji
Badanie refrakcji służy do oceny wad wzroku, takich jak krótkowzroczność, dalekowzroczność i astygmatyzm. Proces ten polega na użyciu foroptera lub autorefraktometru, które pomagają określić najlepsze soczewki korekcyjne. Okulista najpierw wykonuje wstępną ocenę, często używając autorefraktometru, który automatycznie mierzy refrakcję oka. Następnie, przy użyciu foroptera, pacjent przymierza różne soczewki i ocenia, które z nich zapewniają najostrzejszy obraz. Badanie refrakcji jest kluczowe dla zapewnienia optymalnej korekcji wzroku i poprawy jakości życia pacjenta. Zaleca się jego wykonywanie regularnie, szczególnie gdy pojawiają się zmiany w widzeniu.
Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego (tonometria)
Pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego, znany jako tonometria, jest kluczowym badaniem w diagnostyce jaskry. Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe może prowadzić do uszkodzenia nerwu wzrokowego, dlatego regularne monitorowanie jest niezbędne. Tonometria może być wykonana za pomocą różnych metod, w tym tonometrii kontaktowej (metoda Goldmanna) i bezkontaktowej (air puff). Metoda Goldmanna, uznawana za najbardziej precyzyjną, polega na delikatnym dotknięciu powierzchni oka, podczas gdy tonometria metodą air puff mierzy ciśnienie poprzez strumień powietrza. Badanie to zaleca się co najmniej raz w roku u osób powyżej 40 roku życia oraz u tych z podwyższonym ryzykiem jaskry.
Badanie dna oka
Badanie dna oka pozwala ocenić stan siatkówki, nerwu wzrokowego oraz naczyń krwionośnych. Wykonuje się je za pomocą oftalmoskopu lub lampy szczelinowej, po wcześniejszym rozszerzeniu źrenic kroplami, co umożliwia lepszy wgląd w wnętrze oka. Badanie to jest niezwykle istotne, szczególnie dla osób z chorobami przewlekłymi, takimi jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze, które mogą prowadzić do uszkodzenia naczyń krwionośnych siatkówki. Regularne badanie dna oka pomaga w wczesnym wykryciu zmian patologicznych, takich jak retinopatia cukrzycowa czy zwyrodnienie plamki żółtej, co umożliwia szybkie podjęcie odpowiedniego leczenia.
Badanie pola widzenia (perymetria)
Badanie pola widzenia, czyli perymetria, pozwala ocenić widzenie peryferyjne i centralne, co jest kluczowe w diagnostyce jaskry oraz chorób neurologicznych. Wykonuje się je za pomocą specjalistycznych urządzeń, takich jak perymetr komputerowy, który tworzy mapę pola widzenia pacjenta. Pacjent odpowiada na bodźce świetlne pojawiające się w różnych miejscach pola widzenia, co pozwala na wykrycie ewentualnych ubytków. Perymetria jest istotna, ponieważ wiele chorób oczu początkowo objawia się utratą widzenia obwodowego, którego pacjent może nie zauważyć. Regularne badanie pola widzenia umożliwia wczesne wykrycie takich zmian.
Badanie przedniego odcinka oka (biomikroskopia)
Badanie przedniego odcinka oka, zwane biomikroskopią, jest przeprowadzane za pomocą lampy szczelinowej, która umożliwia szczegółową ocenę struktur przedniego odcinka oka, takich jak rogówka, tęczówka i soczewka. Lampa szczelinowa to mikroskop z silnym źródłem światła, które tworzy wąską wiązkę światła, pozwalając na dokładne zbadanie tkanek oka. Biomikroskopia jest rutynowym badaniem wykonywanym podczas każdej wizyty u okulisty, ponieważ umożliwia wykrycie wczesnych oznak wielu schorzeń, takich jak zapalenie rogówki czy zaćma. Regularne badania zapewniają wczesne wykrycie i leczenie tych chorób, co jest kluczowe dla zachowania zdrowia oczu.
Specjalistyczne badania diagnostyczne
Optyczna koherentna tomografia (OCT)
Optyczna koherentna tomografia (OCT) to zaawansowane badanie obrazowe, które pozwala na szczegółową ocenę warstw siatkówki. Technika ta wykorzystuje światło do uzyskania wysokiej rozdzielczości obrazów przekrojowych siatkówki. OCT jest niezwykle przydatne w diagnostyce chorób takich jak zwyrodnienie plamki żółtej czy jaskra. Badanie to umożliwia wykrycie wczesnych zmian strukturalnych w siatkówce, co pozwala na szybkie rozpoczęcie leczenia. U osób z ryzykiem chorób siatkówki zaleca się wykonywanie OCT raz w roku, aby monitorować stan siatkówki i wykrywać ewentualne nieprawidłowości na wczesnym etapie.
Angiografia fluoresceinowa
Angiografia fluoresceinowa to diagnostyczne badanie obrazowe, które polega na podaniu dożylnie kontrastu fluoresceinowego i wykonaniu serii zdjęć dna oka. Kontrast pozwala na uwidocznienie naczyń krwionośnych siatkówki i naczyniówki, co jest kluczowe w diagnostyce chorób naczyniowych oka, takich jak np. retinopatia nadciśnieniowa lub cukrzycowa. Badanie to pomaga zidentyfikować nieszczelności, niedrożności i inne nieprawidłowości w ukrwieniu siatkówki. Angiografię fluoresceinową wykonuje się głównie w przypadkach podejrzeń zaburzeń naczyniowych, umożliwiając dokładną diagnozę i odpowiednie planowanie leczenia.
Ultrasonografia oka
Ultrasonografia oka to nieinwazyjne badanie obrazowe, które wykorzystuje fale dźwiękowe do oceny struktur wewnątrzgałkowych. Jest szczególnie przydatna, gdy widoczność dna oka jest ograniczona z powodu zmętnienia ośrodków optycznych, takich jak zaawansowana zaćma. Ultrasonografia umożliwia ocenę ciała szklistego, siatkówki, naczyniówki i nerwu wzrokowego. Jest używana do diagnostyki guzów wewnątrzgałkowych, odwarstwienia siatkówki oraz w przypadkach urazów oka. Badanie jest bezpieczne, szybkie i pozwala na uzyskanie cennych informacji diagnostycznych, które są kluczowe dla planowania leczenia i monitorowania chorób oczu.
Badanie warstwy włókien nerwowych (GDX)
Badanie GDX to specjalistyczna procedura diagnostyczna oceniająca stan włókien nerwowych siatkówki. Jest szczególnie istotne w diagnostyce i monitorowaniu jaskry, choroby prowadzącej do uszkodzenia nerwu wzrokowego. GDX pozwala na wczesne wykrycie zmian w warstwie włókien nerwowych, które mogą poprzedzać widoczne uszkodzenia pola widzenia. Procedura polega na uzyskaniu obrazów przekrojowych siatkówki za pomocą technologii polaryzacyjnej. Badanie to jest zalecane u osób z podejrzeniem jaskry oraz tych, u których choroba została już zdiagnozowana, aby monitorować postęp schorzenia i efektywność leczenia.
Regularne badania okulistyczne są kluczowym elementem profilaktyki chorób oczu. Wczesne wykrycie problemów pozwala na wdrożenie odpowiedniego leczenia i może zapobiec utracie wzroku. Dlatego warto przestrzegać zaleceń dotyczących częstotliwości badań i konsultować się z okulistą przy pierwszych objawach problemów ze wzrokiem. Zdrowe oczy to klucz do wysokiej jakości życia, dlatego nie zaniedbujmy regularnych wizyt u specjalisty.
Bibliografia:
- https://www.msdmanuals.com/home/eye-disorders/diagnosis-of-eye-disorders/the-eye-examination
- https://www.webmd.com/eye-health/eye-tests-exams
- https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/eye-exams-101
Absolwentka Politechniki Wrocławskiej na kierunku Optometria oraz wielu kursów branżowych. Specjalizuje się w badaniu refrakcji wzroku oraz kontaktologii, czyli dobieraniu soczewek kontaktowych miękkich. Od ponad 10 lat pracuje w branży związanej z korekcją wzroku jako optometrysta pracujący w gabinecie. Pomaga pacjentom przeprowadzając badania wad refrakcji, dobierając okulary oraz soczewki kontaktowe.
