Jak widzi niemowlak? Jak widzi dziecko do 1. roku życia?

Niektóre zmysły, np. słuch, smak czy dotyk wykształcają się już w życiu płodowym, ze wzrokiem jest jednak inaczej, bowiem sam proces widzenia wiąże się również z interpretacją dostrzeganych obrazów – by do tego doszło mózg musi się tego „nauczyć”, cały proces trwa aż kilkanaście miesięcy. Jak zatem widzi dziecko? Jakie zachowania powinny zaniepokoić rodziców? Odpowiemy na wszystkie nurtujące pytania!

Rozwój widzenia

Prawidłowy przebieg rozwoju widzenia jest niezwykle ważny, ponieważ wpływa na jakość życia dziecka, a później dorosłego człowieka. Umiejętności widzenia uczymy się całe życie, jednak największe zmiany zachodzą w ciągu jego pierwszych dwóch lat, dlatego okres ten uznaje się za najważniejszy w rozwoju widzenia. 

By widzenie mogło rozwijać się w prawidłowy sposób, dziecko musi posiadać sprawny układ wzrokowy. Warunkiem tego jest zdrowa gałka oczna, nerw wzrokowy, a także cała droga wzrokowa i odpowiednie części kory mózgowej. Bardzo istotna jest zatem rola rodzica. Powinien on obserwować oraz kontrolować zachowania dziecka, ponieważ mogą one sygnalizować problemy ze wzrokiem już w pierwszych dniach i miesiącach życia. W przeciągu trzech miesięcy od urodzenia, dziecko powinno zostać poddane badaniu i ocenie wzroku przez specjalistę. Jest to szczególnie istotne w przypadku wcześniaków lub dzieci z ciąż zagrożonych.

Jakiekolwiek zakłócenia prawidłowego rozwoju widzenia w pierwszych sześciu miesiącach życia mogą prowadzić do trwałych i nieodwracalnych ograniczeń w tej kwestii. To właśnie w tym czasie dochodzi do gwałtownych zmian w układzie wzrokowym. Rozwija się bowiem ostrość wzroku, akomodacja i widzenie obuoczne. Kontrola widzenia oraz ewentualny wpływ na jej przebieg poprzez zastosowanie odpowiedniej korekcji, pomocy optycznych lub odpowiednie ćwiczenia pozwolą dziecku na lepszy rozwój ogólny. 
Jak widzi dziecko w poszczególnych miesiącach życia?

Widzenie dziecka w 1. miesiącu życia

Dziecko początkowo widzi około 30 razy gorzej niż dorosły człowiek. Niedoskonały wzrok to dla niemowlaka naturalna ochrona przed natłokiem informacji ze środowiska zewnętrznego. W pierwszych tygodniach życia, widzi ono najostrzej z odległości około 20-30 cm, czyli takiej, jaka dzieli dziecko od twarzy mamy podczas karmienia. Jako obiekt obserwacji wybiera ono w tym czasie twarz człowieka. Co ciekawe najczęściej skupia wzrok na oczach, następnie na nosie oraz preferuje osoby mówiące oraz uśmiechające się i to im dłużej się przypatruje. Sprawdź jakie są objawy zaćmy wrodzonej.

W okresie tym pojawia się również odruch rogówkowy oraz reakcja źrenic na światło. Zbyt silne światło razi delikatne oczy dziecka i pojawia się ich odruchowe zamykanie, a nawet zaciskanie powiek. W ciemności natomiast zaobserwować można, że oczy dziecka są szeroko otwarte. Największe zainteresowanie wśród przedmiotów otaczających dziecko, wzbudzają te o kontrastowych, najlepiej czarno-białych kolorach. Wzrok przyciągają również proste pionowe i poziome wzory o dużych rozmiarach i wyraźnych konturach. 

Niepokojące objawy u dziecka w 1. miesiącu życia:

• wyraźna różnica w wielkości gałek ocznych, wyglądzie oczu oraz powiek, nierówne źrenice, różna wielkość szpary powiekowej;
• mimowolne ruchy oczu, które wskazywać mogą na oczopląs wrodzony;
• opadająca powieka podczas otwierania oczu;
• odchylanie jednego lub obu oczu od właściwego ułożenia (zez), np. w kierunku nosa, skroni lub czoła;
• ciągłe uciskanie oczu piąstkami;
• zaczerwienienie oczu, nadmierne łzawienie lub pojawienie się wydzieliny, np. ropnej.

Widzenie dziecka w 2-3. miesiącu życia

W tym okresie dziecko zaczyna intensywnie wpatrywać się w źródła światła, błyszczące przedmioty oraz jaskrawe kolory. Interesują go jasne ściany lub okna w otoczeniu. Dziecko zaczyna również reagować na źródła dźwięku, kierując oczy w ich kierunku. W tym okresie rodzice zauważyć mogą również, że znacznie dłużej wpatruje się w twarze najbliższych osób, a nawet odwzajemnia ich uśmiech. Większe zainteresowanie wzbudzają również umieszczone nad głową zabawki, a nawet własna ręka, której coraz dokładniej się przygląda.

Większość dzieci powyżej 2. miesiąca życia ma już wykształconą zdolność odpowiedzi akomodacji stosowną do odległości obserwacji. W tym okresie rozwija się również koordynacja obu gałek ocznych, przez co dziecko może okresowo zezować. Pojawia się również zdolność do ruchów konwergencyjnych, czyli zbieżnego ustawienia gałek ocznych w bliskiej odległości obserwacji. 

Niepokojące objawy w 2-3. miesiącu życia:

• nie skupianie wzroku na twarzy rodzica;
• nadwrażliwość na światło;
• zwracanie uwagi na przedmiot znajdujące się tylko po jednej stronie ciała lub wyraźne ustawianie głowy w jedną stronę i patrzenie tylko tym okiem;
• reagowanie na bodźce lub ruch zlokalizowany z boku głowy, a nie na wprost;
• drgania lub wyraźne i częste odchylenia oczu;
• brak kontaktu wzrokowego i odwzajemniania uśmiechu. 

Widzenie dziecka w 3-5. miesiącu życia

Dziecko w tym czasie wyraźne skupia wzrok na przedmiotach oddalonych o około 1 metr. W tym czasie. Postrzeganie kolorów u dziecka jest zbliżone do widzenia barw przez dorosłego, jednak całkowity proces kształtowania się układu wzrokowego kształtuje się po roku życia. Pojawia się również akomodacja z odległości 13-50 cm. Dziecko z zainteresowaniem ogląda własne ręce, przenosi wzrok z dłoni na inne obiekty oraz przekłada zabawki z ręki do ręki. 

W tym okresie następuje równie rozwój stereopsji, czyli widzenia przestrzennego. Prawidłowo rozwijające się niemowlę jest w tym okresie wrażliwe na różnice położenia obrazów obserwowanego obiektu. Największe tempo rozwoju widzenia stereoskopowego przypada na 4-6. miesiąc życia.

Niepokojące objawy w 3-5. miesiącu życia:

• nie skupianie wzroku na zabawkach i nie wyciąganie ręki w ich kierunku;
• brak zainteresowania otoczeniem;
• brak reakcji na odbicie w lustrze;
• nietypowe zachowania, np. kiwanie się lub przechylanie 

Widzenie dziecka w 5-7. miesiącu życia

Dziecko okresie 5-7. miesiąca życia patrzy i obserwuje zabawki pokazywane w całym obszarze pola widzenia, zarówno centralnie jak i peryferyjnie. Rozwija się w tym okresie koordynacja oko-ręka. Dziecko z dużym zaangażowaniem i zainteresowaniem wyrzuca zabawki oraz obserwuje gdzie upadają. W tym czasie zaczyna ono również reagować na zmieniające się wyrazy twarzy najbliższych osób. Doskonali się fiksacja, czyli skupianie wzroku na danym obiekcie oraz rozwija się pamięć wzrokowa. 

Niepokojące objawy w 5-7. miesiącu życia:

• brak lub słaba koordynacja oko-ręka
• brak konwergencji;
• patrzenie jednym okiem.

Widzenie dziecka w 7-12. miesiącu życia

W tym okresie dziecko zaczyna interesować się drobnymi przedmiotami oraz detalami większych obiektów. Odróżnia figury od tła oraz bardzo lubi wszelkie kształty i formy geometryczne. Dziecko jeszcze bardziej interesuje się otoczeniem i przechyla głowę, by spojrzeć w wybranym kierunku. Przygląda się twarzom rodziców, dostrzega zmienne wyrazy twarzy i stara się je naśladować.

Niepokojące objawy w 7-12. miesiącu życia:

• brak zainteresowania nowymi zabawkami;
• nie zauważanie małych przedmiotów, zabawek, np. piłeczek, cukierków;
• brak zainteresowania otoczeniem;
• nie skupianie wzroku na obiektach oddalonych o 1-2 metry;
• nie obserwowanie domowników;
• opóźniona koordynacja ruchów głowy oraz oczu;
• słaby rozwój motoryczny

Rozwój każdego dziecka przebiega w sposób indywidualny, co oznacza, że obserwuje się nieznacznie różnice w widzeniu i zachowaniu dzieci w pierwszych miesiącach życia. Najważniejsza jest zatem kontrola i dokładna obserwacja w warunkach domowych, pierwsza wizyta u specjalisty oraz zgłaszanie ewentualnych niepokojących objawów. 
 

Bibliografia:

1. https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/baby-vision-development-first-year
2. https://www.healthline.com/health/parenting/when-do-newborns-start-to-see#TOC_TITLE_HDR_5