Gronkowiec w oku – objawy, przyczyny i leczenie

Gronkowiec to bakteria, która może wywołać poważne infekcje w różnych częściach ciała, w tym w oczach. Choć kojarzy się głównie z zakażeniami skóry czy dróg oddechowych, jego obecność w oku może prowadzić do nieprzyjemnych i potencjalnie groźnych powikłań. W jaki sposób dochodzi do zakażenia, jakie są jego objawy i jak skutecznie je leczyć? W niniejszym artykule omówimy szczegółowo problem gronkowca w oku.

Najważniejsze informacje:

• Gronkowiec – co to za bakteria?
• Gronkowiec w oku - przyczyny
• Objawy zakażenia gronkowcem w oku
• Najczęstsze infekcje oczu wywołane przez gronkowca
  • Zapalenie brzegów powiek
  • Zapalenie woreczka łzowego
  • Zapalenie spojówek
  • Zapalenie rogówki
  • Zapalenie wnętrza gałki ocznej
• Gronkowiec w oku - diagnoza 
• Gronkowiec w oku -  leczenie domowe i farmakologiczne
• Jak zapobiegać zakażeniu gronkowcem w oku?

Gronkowiec – co to za bakteria?

Gronkowce to rodzaj bakterii Gram-dodatnich, spośród których najbardziej znanym i jednocześnie najgroźniejszym jest Staphylococcus aureus, czyli gronkowiec złocisty. Naturalnie występuje na skórze i śluzówkach człowieka. Mimo że często pozostaje niegroźny, w określonych warunkach może wywoływać poważne infekcje. 

Zakażenia oczu wywołane przez gronkowca mogą mieć różny przebieg, od powierzchownego zapalenia spojówek po ciężkie infekcje rogówki lub wnętrza oka. Patogeneza tych schorzeń wynika z unikalnych zdolności gronkowca, w tym produkcji toksyn oraz mechanizmów omijania odpowiedzi immunologicznej gospodarza. Rozwój choroby zależy od wielu czynników, takich jak stan układu immunologicznego pacjenta, rodzaj szczepu bakterii czy wstępne uszkodzenie powierzchni oka.
 

Gronkowiec w oku - przyczyny

Gronkowce mogą dostać się do oka na kilka sposobów: 

• Przez kontakt z zakażonymi rękami – dotykanie oczu brudnymi rękami to jedna z najczęstszych dróg infekcji. Bakteria może znajdować się na dłoniach osoby zakażonej lub na przedmiotach codziennego użytku, takich jak ręczniki, poduszki czy kosmetyki do oczu.
• Poprzez zakażenie krwiopochodne – bakterie mogą przedostać się do oka przez krwiobieg, jeśli w organizmie rozwija się infekcja gronkowcowa w innym miejscu, np. na skórze czy w drogach oddechowych.
• W wyniku urazu lub zabiegów chirurgicznych – wszelkie uszkodzenia powierzchni oka, w tym skaleczenia, otarcia czy zabiegi okulistyczne, mogą stanowić otwarte wrota do zakażenia.
• Noszenie soczewek kontaktowych – niewłaściwa higiena soczewek może sprzyjać przedostaniu się gronkowca do oka, szczególnie jeśli stosowane są soczewki wielokrotnego użytku bez odpowiedniej dezynfekcji.
   

Objawy zakażenia gronkowcem w oku

Infekcja oka wywołana przez gronkowca może przebiegać na różne sposoby – od łagodnych stanów zapalnych po poważne powikłania wymagające interwencji lekarskiej. W zależności od stopnia zaawansowania zakażenia mogą pojawić się następujące objawy:

• Zaczerwienienie i obrzęk powiek – infekcja często rozpoczyna się od stanu zapalnego, który powoduje opuchliznę powiek, ich zaczerwienienie oraz uczucie ciężkości.
• Ropna wydzielina – w przypadku gronkowca zakażenie często wiąże się z wydzieliną ropną, która może zlepiać rzęsy i powodować trudności z otwieraniem oczu, zwłaszcza rano.
• Ból i podrażnienie – pacjenci skarżą się na pieczenie, swędzenie i kłucie w oku, co utrudnia normalne funkcjonowanie.
• Łzawienie – nadmierne łzawienie jest naturalną reakcją organizmu na obecność bakterii i próbą wypłukania patogenów z oka.
• Nadwrażliwość na światło – pacjenci często odczuwają dyskomfort w jasnym świetle, co jest charakterystycznym objawem infekcji bakteryjnej oka.
• Pogorszenie widzenia – w przypadku zaawansowanej infekcji, zwłaszcza jeśli obejmuje rogówkę, może dojść do tymczasowego lub trwałego pogorszenia ostrości wzroku.

Jednym z najczęstszych schorzeń oka przez gronkowca jest jęczmień, czyli ropne zapalenie gruczołu łojowego powieki. Zwykle przybiera formę bolesnego guzka wypełnionego ropą i może samoistnie pęknąć. Jeśli infekcja obejmuje głębsze struktury powieki, może przekształcić się w gradówkę.

Najczęstsze infekcje oczu wywołane przez gronkowca

Zapalenie brzegów powiek

Zapalenie brzegów powiek to częsta infekcja wywoływana przez gronkowca złocistego, która prowadzi do niedrożności gruczołów Meiboma. Powieka pełni kluczową rolę w ochronie powierzchni oka, a jej gruczoły wytwarzają składniki lipidowe filmu łzowego. Zakażenie może powodować stan zapalny, zablokowanie przewodów oraz rozwój biofilmu bakteryjnego. Proces ten prowadzi do gromadzenia lipidów i przyciągania komórek odpornościowych, co nasila stan zapalny. 

Zapalenie woreczka łzowego

Nadmiar łez z oka spływa przez kanaliki łzowe, których ujścia (punkty łzowe) znajdują się w pobliżu wewnętrznych kącików oczu, zarówno na dolnej, jak i górnej powiece. Przepływa przez woreczek łzowy i przewód nosowo-łzowy do nosa. Zapalenie woreczka łzowego powstaje wskutek zablokowania przewodu nosowo-łzowego, co sprzyja nadmiernemu namnażaniu bakterii. Może to prowadzić do infekcji obejmującej gruczoł łzowy oraz rozprzestrzeniania się na rogówkę, co grozi poważniejszymi powikłaniami, w tym owrzodzeniem rogówki.  

Zapalenie spojówek

Gronkowiec złocisty jest jednym z głównych patogenów wywołujących bakteryjne zapalenie spojówek, szczególnie u dzieci. Zakażenie może być przenoszone przez kontakt z zanieczyszczonymi przedmiotami, palcami lub w wyniku urazu oka, np. noszenia soczewek kontaktowych. U pacjentów atopowych, u których występuje alergiczne zapalenie spojówek, częstość występowania gronkowca złocistego jest znacznie wyższa.

Zapalenie rogówki

Zapalenie rogówki stanowi poważne zagrożenie dla wzroku, ponieważ może prowadzić do jej uszkodzenia i bliznowacenia, a w skrajnych przypadkach do perforacji i utraty oka. Rogówka jest chroniona przez film łzowy, który zawiera liczne czynniki przeciwdrobnoustrojowe. Jednakże stosowanie soczewek kontaktowych, urazy lub inne czynniki osłabiające mechanizmy obronne mogą umożliwić gronkowcowi penetrację rogówki. Zakażenie powoduje silną reakcję zapalną, a wydzielane przez bakterie toksyny dodatkowo nasilają destrukcję tkanki.

Zapalenie wnętrza gałki ocznej

Jest to najpoważniejsza infekcja oczu spowodowana przez gronkowca złocistego, obejmująca zakażenie cieczy wodnistej, ciała szklistego lub obu. Może mieć charakter endogenny (rozprzestrzenianie się bakterii z innego miejsca zakażenia w organizmie) lub egzogenny (np. po operacji zaćmy lub iniekcji doszklistkowej). Choć najczęściej wywoływana jest przez gronkowce koagulazo-ujemne, zakażenia gronkowcem złocistym są bardziej zjadliwe i prowadzą do ciężkiego zapalenia. Leczenie obejmuje antybiotykoterapię, a w niektórych przypadkach konieczne jest przeprowadzenie witrektomii, czyli zabiegu polegającego na usunięciu ciała szklistego. 
 

Gronkowiec w oku - diagnoza 

Diagnoza gronkowca w oku opiera się na badaniu okulistycznym oraz analizie objawów pacjenta. W przypadku cięższych infekcji lekarz może pobrać próbkę wydzieliny ropnej do badania mikrobiologicznego, aby określić, jaki dokładnie szczep gronkowca wywołał zakażenie i na jakie antybiotyki jest wrażliwy.

Gronkowiec w oku -  leczenie domowe i farmakologiczne

Jeśli objawy są łagodne, można próbować złagodzić stan zapalny domowymi sposobami:

• Ciepłe okłady – pomagają w odblokowaniu gruczołów łojowych i zmniejszają obrzęk powiek. Można stosować je kilka razy dziennie przez 10-15 minut.
• Przemywanie oczu solą fizjologiczną lub naparem z rumianku – działa łagodząco i przeciwbakteryjnie, choć warto pamiętać, że rumianek może uczulać niektóre osoby.
• Unikanie dotykania oczu – aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu bakterii, należy dbać o higienę rąk i unikać tarcia oczu.

W przypadkach bardziej zaawansowanych konieczne jest leczenie farmakologiczne. Najczęściej stosuje się:

• Antybiotykowe krople lub maści do oczu – leki zawierające tobramycynę, gentamycynę lub erytromycynę pomagają zwalczyć infekcję bakteryjną.
• Antybiotyki doustne – jeśli zakażenie jest poważniejsze i obejmuje np. zapalenie rogówki, lekarz może zalecić antybiotyki ogólnoustrojowe.
• Sterydy – w celu zmniejszenia silnego stanu zapalnego stosuje się leki sterydowe, jednak ich użycie wymaga ostrożności, gdyż mogą osłabiać odporność miejscową oka.
   

Jak zapobiegać zakażeniu gronkowcem w oku?

Profilaktyka jest kluczowa w zapobieganiu zakażeniom gronkowcowym. Aby uniknąć problemu, warto stosować kilka zasad:

1. Mycie rąk – regularna higiena rąk zmniejsza ryzyko przeniesienia bakterii do oka.

2. Unikanie wspólnego używania ręczników i kosmetyków – bakterie mogą przetrwać na przedmiotach codziennego użytku.

3. Prawidłowa higiena soczewek kontaktowych – należy przestrzegać zasad ich dezynfekcji i unikać spania w soczewkach, jeśli nie są do tego przeznaczone.

4. Wzmacnianie odporności – zdrowy tryb życia, zbilansowana dieta i unikanie przewlekłego stresu pomagają organizmowi lepiej radzić sobie z infekcjami.

Bibliografia:

1. O’Callaghan RJ. The Pathogenesis of Staphylococcus aureus Eye Infections. Pathogens. 2018; 7(1):9. https://doi.org/10.3390/pathogens7010009
2. Astley R, Miller FC, Mursalin MH, Coburn PS, Callegan MC. An Eye on Staphylococcus aureus Toxins: Roles in Ocular Damage and Inflammation. Toxins. 2019; 11(6):356. https://doi.org/10.3390/toxins11060356
3. https://www.allaboutvision.com/conditions/infections-allergies/staph-infection-in-eye/