Astygmatyzm – objawy, test i sposób leczenia

Astygmatyzm to jedna z powszechnie występujących wad wzroku, która może wpływać znacząco na jakość widzenia. Jest to schorzenie optyczne wynikające z nieregularnego kształtu rogówki lub soczewki oka, co powoduje rozproszenie światła i skupienie go na różnych płaszczyznach. W efekcie obraz, który dociera do siatkówki, jest rozmyty i zniekształcony. Przyjrzymy się bliżej jego objawom, rodzajom oraz dostępnym formom korekcji, aby lepiej zrozumieć tę wadę refrakcji!

Najważniejsze informacje:

• Astygmatyzm - co to jest?
• Astygmatyzm - jak klasyfikujemy tę wadę wzroku?
• Jak objawia się astygmatyzm?
• Astygmatyzm a soczewki kontaktowe - jak wybrać najlepsze szkła?
• Test na astygmatyzm - czy jest skuteczny?

Astygmatyzm - co to jest?

Astygmatyzm, nazywany również niezbornością, to stan refrakcji oka, w którym system optyczny nie jest w stanie stworzyć punktowego obrazu na siatkówce. Oznacza to, że moc układu optycznego oka jest różna w poszczególnych przekrojach. Wyróżnić można astygmatyzm regularny, w którym przekroje o największej i najmniejszej mocy tworzą ze sobą kąt prosty, a także astygmatyzm nieregularny, w którym w różnych miejscach jednej płaszczyzny promienie światła załamywane są różnie. Astygmatyzm nieregularny diagnozowany jest znacznie rzadziej i wynika np. z obecności stożka rogówki. Brak umiejętności prawidłowego ogniskowania promieni świetlnych skutkuje powstawaniem niewyraźnego obrazu. 

Przyczyny astygmatyzmu są w dużej mierze nieznane. Najczęściej podłoża niezborności doszukuje się u członków rodziny, twierdząc, że ma on charakter dziedziczny. Niemniej jednak może wynikać również z urazów oka czy chorób rogówki. Szacuje się, że objawów astygmatyzmu, ze względu na wadliwą budowę rogówki i/lub soczewki doświadcza około 40% społeczeństwa. 
 

Astygmatyzm - jak klasyfikujemy tę wadę wzroku?

Klasyfikacja astygmatyzmu jest bardzo obszerna i opiera się o wiele kryteriów. 

Ze względu na położenie południków głównych względem siebie, wymienia się opisany prędzej astygmatyzm regularny i nieregularny. 

Niezborność sklasyfikować można również biorąc pod uwagę rozmieszczenie mocy refrakcyjnej w oku. Wyróżniamy zatem:

• Astygmatyzm prosty (zgodny z regułą) - występuje gdy załamanie światła jest silniejsze w płaszczyźnie pionowej, niż w poziomej.  Wówczas przekrój główny o większej mocy zawiera się w przedziale od 60 do 120 stopni.
   
• Astygmatyzm odwrotny (przeciw regule) - pojawia się wtedy, gdy załamanie światła jest silniejsze w płaszczyźnie poziomej, niż w pionowej. Przekrój główny o większej mocy zawiera się wtedy w przedziale od 0 do 30 stopni lub od 150 do 180 stopni.
   
• Astygmatyzm skośny - ten rodzaj astygmatyzmu pojawia się wtedy, gdy przekroje główne położone są po skosie, w przedziale od 30 do 60 stopni oraz od 120 do 150 stopni. 
   

Kliniczna klasyfikacja astygmatyzmu opiera się natomiast na analizie położenia dwóch linii ogniskowych (czyli punktów skupiania się światła) w stosunku do siatkówki. W tej kategorii wyróżnić można astygmatyzm krótkowzroczny zwykły, krótkowzroczny złożony, mieszany, nadwzroczny zwykły oraz nadwzroczny złożony. Oznacza to, że astygmatyzm zawsze związany jest z krótkowzrocznością lub nadwzrocznością. 

• Astygmatyzm zwykły – występuje gdy w jednym przekroju oko jest nadwzroczne lub krótkowzroczne (tzn. ognisko leży odpowiednio za lub przed siatkówką), podczas gdy drugie ognisko leży na siatkówce oka.
   
• Astygmatyzm złożony – w tym przypadku oba ogniska leżą za lub przed siatkówką oka (tzn. oko w obu przekrojach jest odpowiednio nadwzroczne lub krótkowzroczne)
   
• Astygmatyzm mieszany – występuje gdy jedno ognisko leży przed siatkówką, a drugie za (tzn. że oko w jednym przekroju jest krótkowzroczne, a w drugim nadwzroczne)

Jak objawia się astygmatyzm?

Jeszcze zanim dowiesz się, jakie szkła kontaktowe dla astygmatyków sprawdzą się najlepiej, to przekonaj się, czym dokładnie objawia się ta wada wzroku. W końcu dostrzeżenie już pierwszych sygnałów może pomóc Ci nie tylko w codziennym funkcjonowaniu, ale przede wszystkim pozwoli Ci pozbyć się wielu uporczywych dolegliwości, spowodowanych przez astygmatyzm. Niezborność objawia się przede wszystkim:

• zamazanym obrazem – bez względu na to, czy obserwujesz przedmioty z bliska, czy z daleka,
• tzw. mgłą na oku,
• bólem oczu i uczuciem zmęczenia,
• bólem głowy – szczególnie w okolicy czoła,
• napięciem w okolicy gałek ocznych,
• nadmiernym mrużeniem i tarciem oczu,
• widzeniem linii prostych jak krzywych,
• regularnym przekrzywianiem głowy,
• myleniem liter,
• zaburzeniami w postrzeganiu przestrzeni,
• obniżeniem koncentracji i problemami ze zrozumieniem czytanego tekstu.

Astygmatyzm może stanowić przeciwwskazanie do niektórych zabiegów okulistycznych. Między innymi dotyczy to jednej z metod usuwania zmętnień ciała szklistego - witreolizy laserowej.
 

Astygmatyzm a soczewki kontaktowe - jak wybrać najlepsze szkła?

Zastanawiasz się, jakie soczewki przy astygmatyzmie sprawdzą się najlepiej? Przede wszystkim stawiaj na toryczne modele. Jest to ważne ze względu na Twoją wygodę, bezpieczeństwo oraz możliwość utrzymania ostrego obrazu.

Dowiedz się jak dobrać soczewki kontaktowe przy astygmatyzmie.

Zwróć uwagę na to, że obecnie nie będziesz mieć żadnego problemu z wybraniem odpowiednich szkieł kontaktowych. Rynek jest obszerny i oferuje wiele rozwiązań, bez względu na to, jak duży jest Twój astygmatyzm. Zwróć jednak uwagę na potrzebne parametry. Korekcja astygmatyzmu, niezależnie czy okularowa czy soczewkowa, składa się z trzech istotnych parametrów:

• Moc sferyczna  – jest to podstawowy parametr określający wielkość wad refrakcji. Zapisywany jest jako wartość liczbowa wyrażana w dioptriach, z dodatkowym znakiem plus lub minus, w zależności od typu wady.
   
• Moc cylindryczna – nazywana również mocą cylindra, określa różnicę wartości między mocami sferycznymi w dwóch przekrojach. 
   
• Oś cylindra – jest to wartość, wyrażana w stopniach (od 0 do 180), określająca położenie mocy sferycznych.

Test na astygmatyzm - czy jest skuteczny?

Podejrzewasz u siebie astygmatyzm? Test, który znajdziesz w Internecie, choć nie da Ci jednoznacznej odpowiedzi, to jednak pomoże Ci określić, czy faktycznie masz problem z prawidłowym widzeniem. Zwróć uwagę na to, że test na astygmatyzm, może wykonać zarówno osoba, u której już wykryto ten problem, jak i krótko- czy dalekowidz. W takim przypadku załóż dotychczas noszoną korekcję, aby otrzymany wynik był wiarygodny. Poza tym włącz test z liniami – znajdziesz go poniżej, na naszej stronie. Masz już włączony obrazek? Zatem zasłoń jedno oko i odsuń się od monitora na odległość mniej więcej jednego metra. Jeśli masz astygmatyzm, to niektóre linie będą Ci się wydawały grubsze lub jaśniejsze od pozostałych. Możesz też mieć problem z prawidłowym określeniem stopnia ich oddalenia od siebie. U zdrowej osoby wszystkie linie są wyraźne, równo oddalone od siebie i czarne. Dostrzegasz u siebie pewne odchylenia? Zatem udaj się do specjalisty – okulisty lub optometrysty w celu postawienia profesjonalnej diagnozy. Po dokładnym badaniu wzroku i aplikacji soczewek próbnych, otrzymasz receptę na soczewki kontaktowe z dokładnym opisem wszystkich parametrów. 

Bibliografia:

1. Jarzębińska-Vacerova M., Tuleja D. Podstawy refrakcji oka i korekcji wad wzroku
2. Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2011
3. Gurnani B, Kaur K. Astigmatism. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; June 26, 2023.
4. Zhang J, Wu Y, Sharma B, Gupta R, Jawla S, Bullimore MA. Epidemiology and Burden of Astigmatism: A Systematic Literature Review. Optom Vis Sci. 2023;100(3):218-231. doi:10.1097/OPX.0000000000001998