Zapalenie nadtwardówki
Zapalenie nadtwardówki to schorzenie oczu, które często występuje u młodych osób, głównie u kobiet. Charakteryzuje się łagodnym przebiegiem i jest schorzeniem samoograniczającym się z tendencją do nawrotów. Mimo że jego etiologia nie jest do końca poznana, istnieje kilka czynników ryzyka i objawów charakterystycznych dla tej choroby. Dowiedz się czym dokładnie jest zapalenie nadtwardówki, jakie są jego objawy, przyczyny, diagnostyka oraz opcje leczenia.
Najważniejsze informacje:
- Nadtwardówka - anatomia
- Funkcje nadtwardówki
- Charakterystyka zapalenia nadtwardówki
- Przyczyny zapalenia nadtwardówki
- Podział zapalenia nadtwardówki
- Diagnostyka zapalenia nadtwardówki
- Leczenie zapalenia nadtwardówki
Nadtwardówka - anatomia
Aby lepiej zrozumieć zapalenie nadtwardówki, warto przyjrzeć się anatomicznym aspektom tej struktury oka. Nadtwardówka to błona pokrywająca twardówkę, która jest jedną z warstw oka. Twardówka to biała i gruba błona, która stanowi zewnętrzną warstwę oka i chroni wewnętrzne struktury oka, takie jak błona naczyniowa i siatkówka. Nadtwardówka znajduje się pod spojówką, cienką i przezroczystą błoną, która pokrywa przednią część gałki ocznej.
Funkcje nadtwardówki
Podpora strukturalna
Ta warstwa błony oka pomaga utrzymać kształt gałki ocznej i stanowi wsparcie dla innych struktur oka.
Zapewnienie ukrwienia
Nadtwardówka zawiera liczne naczynia krwionośne, które dostarczają krew do różnych części oka.
Ochrona twardówki
Nadtwardówka chroni twardówkę przed działaniem czynników zewnętrznych.
Charakterystyka zapalenia nadtwardówki
Zapalenie nadtwardówki to stan zapalny, który występuje na powierzchni twardówki, czyli białej części oka. Chociaż jest to choroba łagodna, towarzyszą jej symptomy, które mogą być uciążliwe dla pacjenta.
Objawy zapalenia nadtwardówki obejmują:
- Ból gałki ocznej
- Zaczerwienienie gałki ocznej
- Uczucie dyskomfortu
- Łzawienie
- Bolesność oka przy dotyku
Przyczyny zapalenia nadtwardówki
W większości przypadków nie jest możliwe wskazanie jednoznacznej przyczyny zapalenia nadtwardówki. W takich przypadkach mówimy o idiopatycznym zapaleniu nadtwardówki. Niemniej jednak, w niektórych sytuacjach zapalenie nadtwardówki może być związane z innymi schorzeniami. Dlatego diagnostyka, w celu wykluczenia innych chorób ogólnoustrojowych, jest niezwykle istotna, zwłaszcza jeśli występują nawracające epizody zapalenia nadtwardówki.
Zapalenie nadtwardówki może być związane z:
- Reumatoidalnym zapaleniem stawów - to przewlekłe schorzenie autoimmunologiczne, które wpływa na stawy i inne tkanki, w tym błonę nadtwardówki oka.
- Chorobą Crohna i wrzodziejącym zapaleniem jelita - to schorzenia związane z zapaleniem jelit, które mogą mieć wpływ na stan zapalny w innych częściach ciała, w tym również w oku.
- Chorobą Behceta - jest to rzadka choroba zapalna, która wpływa na naczynia krwionośne i może prowadzić do zapalenia w obrębie oka.
- Zespołem Sweeta - to rzadka choroba, która charakteryzuje się gorączką, bólami stawów i stanem zapalnym skóry. Oczy również mogą być dotknięte tym schorzeniem.
- Innymi schorzeniami ogólnoustrojowymi - zapalenie nadtwardówki może występować w związku z innymi chorobami ogólnoustrojowymi, dlatego istnieje potrzeba skrupulatnej diagnostyki.
Podział zapalenia nadtwardówki
Zapalenie nadtwardówki może przyjmować różne formy, w zależności od charakterystyki objawów i przebiegu choroby.
Istnieją dwie główne postacie zapalenia nadtwardówki:
- Postać prosta - jest najczęstszą formą tego schorzenia. Charakteryzuje się sektorowym lub bardziej rozlanym zaczerwienieniem gałki ocznej. W większości przypadków objawy ustępują samoistnie w ciągu 1 do 2 tygodni.
- Postać guzkowa - jest mniej powszechna. W tej formie obecny jest ograniczony, uniesiony, ruchomy, przekrwiony guzek na oku. Charakteryzuje się dłuższym przebiegiem i może być bardziej dokuczliwa niż postać prosta.
W przypadku guzkowej postaci zapalenia nadtwardówki, w przekroju optycznym w lampie szczelinowej powierzchnia twardówki jest płaska. W wyniku nawracających rzutów choroby powierzchnia twardówki może ulec przeorganizowaniu, nadając jej nieco przezroczysty wygląd. To zjawisko nie powinno być mylone ze ścieńczeniem twardówki.
Diagnostyka zapalenia nadtwardówki
Rozpoznanie zapalenia nadtwardówki opiera się na charakterystycznych objawach klinicznych, które obejmują zaczerwienienie gałki ocznej, ból, uczucie dyskomfortu, łzawienia oraz brak pogorszenia ostrości wzroku. W wielu przypadkach diagnoza jest oczywista na podstawie badania okulistycznego i obserwacji objawów przez lekarza. Jednak w celu wykluczenia innych możliwych przyczyn zaczerwienienia oka oraz oceny stopnia zaawansowania choroby, mogą być stosowane pewne badania dodatkowe, takie jak:
- Badania krwi - przy podejrzeniu związku między zapaleniem nadtwardówki a chorobami ogólnoustrojowymi, lekarz może zlecić badania krwi, które pomogą w identyfikacji ewentualnych czynników zapalnych lub przeciwciał charakterystycznych dla konkretnych schorzeń.
- Badanie w lampie szczelinowej - jest to specjalistyczne narzędzie diagnostyczne, które umożliwia dokładną obserwację zarówno przedniego odcinka, jak i dna oka. Za pomocą lampy szczelinowej lekarz może ocenić zaczerwienienie nadtwardówki, obecność guzków, oraz ewentualne zmiany strukturalne.
- Angiografia fluoresceinowa - w przypadkach, gdzie istnieje potrzeba dokładniejszej oceny przepływu krwi i struktury naczyniowej oka, może być wykonywane badanie angiograficzne, które umożliwia ocenę naczyń krwionośnych oka.
- Biopsja - w niektórych przypadkach, szczególnie gdy istnieje podejrzenie cięższej postaci zapalenia nadtwardówki lub konieczności wykluczenia innych schorzeń, lekarz może zdecydować się na pobranie próbki tkanek z obszaru zapalenia nadtwardówki w celu dalszej analizy.
Warto zaznaczyć, że choć diagnostyka zapalenia nadtwardówki może wymagać badań dodatkowych, obraz kliniczny tej choroby jest na tyle charakterystyczny, że często nie ma konieczności wykonywania skomplikowanych procedur diagnostycznych.
Leczenie zapalenia nadtwardówki
Leczenie zapalenia nadtwardówki zależy od nasilenia objawów oraz od postaci choroby. W wielu przypadkach zapalenie nadtwardówki jest chorobą samoograniczającą się, co oznacza, że objawy ustępują samoistnie w ciągu kilku tygodni. Niemniej jednak, w niektórych sytuacjach leczenie może być konieczne. Najczęściej obejmuje ono:
- Krople nawilżające gałkę oczną - w łagodnych przypadkach zapalenia nadtwardówki, krople nawilżające mogą pomóc w złagodzeniu objawów, takich jak uczucie suchości oczu.
- Krople obkurczające naczynia krwionośne - te krople pomagają zmniejszyć zaczerwienienie gałki ocznej.
- Krople z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ) - w przypadku bólu i dyskomfortu, krople NLPZ mogą przynieść oczekiwaną ulgę.
- Krople sterydowe - krople sterydowe mogą być skuteczne w zmniejszeniu stanu zapalnego. Jednak zaleca się ich stosowanie w postaci pulsów, czyli intensywnego zakraplania przez krótki okres czasu. Nie zapobiegają one nawrotom zapalenia.
- Doustne NLPZ - w przypadku ciężkich, nawracających lub przedłużających się stanów zapalnych, lekarz może zalecić doustne leki niesteroidowe w odpowiednich dawkach.
Warto podkreślić, że leczenie zapalenia nadtwardówki jest zindywidualizowane i zależy od nasilenia objawów oraz od odpowiedzi pacjenta na terapię. Pacjenci powinni ściśle współpracować z lekarzem okulistą w celu monitorowania choroby i dostosowywania leczenia w miarę potrzeb.
Bibliografia:
- Bożena Romanowska-Dixon, K.-T. A. (2022). Autoimmunologiczne choroby narządu wzroku. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
- https://www.przegladokulistyczny.pl/zapalenie_twardwki_i_nadtwardki
- Schonberg, S., & Stokkermans, T. J. (2023). Episcleritis. In Stats Pearls. StatPearls Publishing.
