Oko dominujące – mam czy nie mam?

Oko dominujące, nazywane również wiodącym, wynika bezpośrednio z cech anatomicznych oraz funkcjonalnych naszego mózgu. To ono jako pierwsze otrzymuje obrazy oraz ułatwia szczegółową obserwację otoczenia. Dowiedz się jak odkryć, które oko jest Twoim dominującym?

Stojąc przed lustrem łatwo dostrzec, że ciało człowieka nie jest w pełni symetryczne. Na pewnym etapie rozwoju organizmu jedna ze stron staje się dominująca względem drugiej. Kształtowanie się tej dominacji nazywane jest lateralizacją. Jej największym przejawem jest korzystanie z prawej lub lewej ręki w zakresie wykonywania różnych czynności. Mówi się zatem wtedy o praworęczności lub leworęczności. Podobny schemat dotyczy również narządu wzroku. Większość osób posiada tzw. oko dominujące. Czym objawia się dominacja oka i w jaki sposób sprawdzić którego dotyczy? 
 

Czym jest lateralizacja?

Lateralizacja, czyli inaczej stronność, to asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała wynikająca z różnic w budowie i funkcjonalności półkul mózgowych. Przejawia się ona m.in. rejestrowaniem przez mózg człowieka większej ilości bodźców zmysłowych, w tym wzrokowych, pochodzących z jednej strony ciała. Rozwija się ona stopniowo wraz z rozwojem człowieka. Za dominację jednej ze stron ciała odpowiada bowiem półkula mózgowa znajdująca się po przeciwległej stronie. 

Wyróżnić można trzy podstawowe rodzaje lateralizacji: 

• Lateralizacja jednorodna – objawia się wyraźną przewagą jednej strony ciała nad drugą. Osoby o lateralizacji jednostronnej wyróżniają dominujące narządy ruchu oraz zmysłów po tej samej stronie ciała. Przykładem jest praworęczność oraz prawooczność.
   
• Lateralizacja skrzyżowana (niejednorodna) – charakteryzuje ją dominacja narządów ruchu i zmysłów znajdujących się po obu stronach ciała. Może ona powodować zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej i utrudniać wykonywanie czynności graficznych oraz manipulacyjnych. Jeśli jednak lateralizacji skrzyżowanej nie towarzyszą dodatkowe zaburzenia, nie powinna powodować ona niepokoju. Przykładem jest praworęczność oraz lewooczność.
   
• Lateralizacja nieustalona (słaba) – jest to tzw. obustronność i przejawia się brakiem przewagi jednej strony ciała nad drugą. Osoby z lateralizacją nieustaloną mogą posługiwać się sprawnie zarówno prawą, jak i lewą ręką, nogą lub okiem na zmianę, w jednakowym stopniu. Może ona przyczyniać się do problemów z czytaniem, trudnościami w nauce czy problemami z orientacją w przestrzeni. 
   

Oko dominujące – co to takiego?

Pewnie niejednokrotnie miałeś okazję doświadczyć działania swojego oka dominującego, nie zwracając na to nawet uwagi. Przykładem tego może być patrzenie przez wizjer aparatu, celownik broni czy okular mikroskopu. Zastanów się teraz, którego oka zazwyczaj używasz w takich sytuacjach? Człowiek automatycznie w takich wypadkach wybiera oko, którym patrzy mu się lepiej i wygodniej, czyli oka dominującego. 

Dominacja oka jest czymś całkowicie normalnym i wynika z asymetrii ciała oraz różnic funkcjonalnych i anatomicznych półkul mózgowych. Mózg, jako centrum zawiadujące wszystkimi czynnościami organizmu nie pozostaje bierny wobec percepcji wzrokowej. W związku z tym jedna z półkul przejmując dominację wpływa także na to, które oko będzie naszym wiodącym.

Czym więc jest oko wiodące? Niczym więcej jak naszym ważniejszym okiem, które ma za zadanie uzyskiwać obraz wybranych przez nas obiektów. Oko drugie, które także skierujemy na wybrany cel dostarczy obrazów pod nieco innym kątem. Taki pakiet informacji, mózg połączy w jeden obraz przestrzenny umożliwiający nam ocenę głębi i odległości, czyli widzenie stereoskopowe.
 

Oko dominujące – lewe czy prawe?

To, jakie oko będzie naszym wiodącym, zależne będzie od dominującej półkuli mózgu. Dla osób z dominującą lewą półkulą, okiem wiodącym będzie to prawe, natomiast u osób z dominacją prawej półkuli będzie to lewe oko. Sposób, w jaki kształtowane są te zależności uwarunkowany jest szczególnym systemem w jaki krzyżują się drogi włókien nerwowych w mózgu.

Dominacja oka to inaczej preferencja wzrokowa jednego oka nad drugim. W praktyce oznacza to, że oko wiodące jako pierwsze otrzymuje obrazy z mózgu. Przetwarza ono również docierające informację od ok. 14 do 21 milisekund szybciej niż drugie, niedominujące oko. To ono ułatwia nam szczegółową obserwację otoczenia oraz szybciej dostosowuje odpowiednia ostrość wzroku do odległości patrzenia. Oko dominujące, nazywane jest również okiem pracy, ponieważ jako pierwsze aktywowane jest do wykonywania śledzących ruchów pionowych wykorzystywanych np. podczas czytania.

Szacuje się, że około 90% osób jest praworęcznych, przy czym 67% cechuje się prawoocznością. W związku z tym prawdopodobieństwo dominacji jednorodnej prawego oka przez osobę praworęczną jest bardzo wysokie. Nie można jednak dokładnie przewidzieć tego, które oko będzie wiodące tylko na podstawie samej ręczności. Możliwe jest również posiadanie innej dominacji w zależności od odległości obserwacji. Rzadko zdarza się również obuoczność, czyli lateralizacja nieustalona lub całkowity brak oka dominującego. 

Oko dominujące w korekcji prezbiopii 

Wyróżnianie oka dominującego jest kluczowe podczas doboru korekcji starczowzroczności. Wykorzystuje się w tym celu monowizję, czyli metodę polegającą na zastosowaniu innej mocy korekcji dla każdego z oczu. Oko wiodące, czyli dominujące przygotowuje się wówczas do patrzenia na dal, podczas gdy drugie oko - do bliskich odległości.

Informacje na temat oka dominującego wykorzystywane są podczas doboru soczewek progresywnych. W zależności od tego, na które oko naniesione ma być szkło kontaktowe, wyróżniamy dwa typy: 

• typ N - soczewka dla oka niedominującego
• typ D - soczewka dla oka dominującego 

Przykładem soczewek progresywnych uwzględniających oko dominujące są np. szkła kontaktowe Biofinity Multifocal producenta Cooper Vision. 
 

Jak sprawdzić, które oko jest okiem dominującym?

Istnieją proste testy, dzięki którym w warunkach domowych możesz dowiedzieć się, które z Twoich oczu przejmuje dominację nad drugim. 

Test dominacji oka do dali 

1. Przygotuj kartkę, na środku której wytnij otwór o średnicy około 2 cm (możesz również wykorzystać w tym celu własne dłonie – złóż je w trójkąt, w ten sposób by pomiędzy kciukami a palcami wskazującymi uformował się niewielki trójkąt),
2. Znajdź mały przedmiot oddalony od Ciebie o kilka metrów – może być to włącznik światła, klamka od drzwi czy mały zegar ścienny,
3. Wyprostuj ręce na wysokości swoich oczu i spójrz na przedmiot przez otwór w kartce/trójkąt między dłońmi,
4. Zamknij na zmianę jedno i drugie oko nie zmieniając przy tym położenia głowy oraz kartki/rąk

Jeśli podczas zamknięcia lewego oka, przedmiot nadal widoczny jest w otworze, Twoim okiem dominującym jest oko prawe. W przeciwnym wypadku, jeśli widzisz obiekt gdy zamknięte jest prawe oko, dominujące jest oko lewe. 

Test dominacji oka do bliży

1. Chwyć dwa długopisy, jeden prawą, drugi lewą ręką,
2. Ustaw pierwszy z długopisów na wyciągnięcie ręki na wysokości oczu, a drugi umieść w połowie odległości między oczami a dalszym długopisem. 
3. Zamknij na zmianę jedno i drugie oko, nie zmieniając przy tym położenia długopisów oraz głowy.

Dominującym okiem jest to, którym widziałeś, że długopisy pozostały w jednej linii (nałożyły się na siebie). Okiem niedominującym widzieć będziesz natomiast, że długopisy rozsunęły się względem siebie. 
 

Bibliografia:

1. https://pl.wikipedia.org/wiki/Lateralizacja
2. https://www.allaboutvision.com/resources/dominant-eye-test.htm
3. https://www.eyeque.com/knowledge-center/what-is-your-dominant-eye-left-or-right/