Niesamowite oczy owadów – jak to działa?

Na pewno pamiętacie z lekcji biologii barwne fotografie oczu owadów; nie da się ukryć, że swą oryginalnością potrafią zadziwić każdego.

Jak są zbudowane oczy owadów?

Większość owadów, wijów oraz skorupiaków posiada oczy złożone, zwane inaczej mozaikowymi, bądź fasetkowymi. Jak sama nazwa wskazuje, zbudowane są z ułożonych w tzw. wzór mozaikowy – omatidiów (mają one kształt stożka), czyli skupisko oczek prostych.

Co niezwykle interesujące, każde z nich posiada własną rogówkę, komórki barwnikowe, aparat dioptryczny, pełniący funkcję soczewki. Jednak  każde „oczko” jest w stanie odebrać jedynie wąski wycinek pola widzenia. U owadów prymitywnych liczba omatidiów jest praktycznie znikoma, jednak np. u ważek może osiągać nawet 30 tysięcy!

Jak widzą owady?

Biorąc pod uwagę układ wspomnianych wyżej fasetek, obraz widziany przez owada to swoista mozaika – wyobrazić to sobie można w postaci narzuconej na oczy siatki, przez którą w największym natężeniu docierają promienie świetlne – dzięki czemu owady potrafią odróżnić dzień od nocy, potrafią również zauważyć czy pada na nie cień (zdolność ta potrafi uchronić je przed niektórymi drapieżnikami).

Oko złożone najintensywniej rozpoznaje ruch, dostrzega również różne natężenia światła, jednak wyraźne widzenie kształtów jest niemożliwe. Warto wspomnieć, że pole widzenia omawianych oczu dochodzić może nawet do 360 stopni. Co ciekawe pszczoły potrafią dostrzec ultrafiolet, a dzięki rozróżnianiu polaryzacji światła, łatwiej orientują się kiedy niebo jest zachmurzone.

Rozróżnić można dwa rodzaje oczu złożonych – apozycyjne u owadów dziennych (odbierają i przetwarzają promienie świetlne) oraz superpozycyjne, charakterystyczne dla owadów nocnych oraz skorupiaków – obraz jest jaśniejszy, jednak znacznie mniej wyraźny.

Przyjrzyjmy się kwestii postrzegania kolorów przez owady – otóż większość z nich potrafi widzieć barwy, których człowiek nie jest w stanie dostrzec – przykładem może tu być zdolność widzenia przez pszczoły ultrafioletu; potrafią one również – dzięki rozróżnianiu polaryzacji światła lepiej zorientować się, kiedy niebo jest zachmurzone. Natura zawsze będzie nas zadziwiać!

Bibliografia

1. Bunalski M., Piekarska-Boniecka H., Wilkaniec B. Entomologia. Entomologia ogólna cz 1. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2009.
2. Horridge A. What does an insect see? „Journal Of Experimental Biology” (2009) 212 (17): 2721–2729. https://journals.biologists.com/jeb/article/212/17/2721/18539/What-does-an-insect-see  [dostęp: 27.07.2022].