Co to jest spazm akomodacyjny?

Wzrok to jeden z najważniejszych zmysłów człowieka. Odbiera on ponad 80% bodźców pochodzących z otaczającego świata. Jest to również jeden z najbardziej złożonych układów w organizmie, pełny współpracujących ze sobą struktur. Niepoprawne działanie którejkolwiek z nich może wpłynąć na poprawne odbieranie wrażeń wzrokowych. Dziś przyjrzymy się procesowi akomodacji i jego licznym zaburzeniom, które mogą być uciążliwe na co dzień. Jedną z nieprawidłowości w tym aspekcie może być spazm akomodacyjny. Jak się objawia i na czym polega? 

Najważniejsze informacje:

• Akomodacja oka – mechanizm w oku
• Spazm akomodacyjny – czym jest?
• Spazm akomodacyjny – przyczyny
• Jakie jest postępowanie w przypadku wystąpienia spazmu akomodacyjnego?

Akomodacja oka – mechanizm w oku

Wprowadzając pojęcie spazmu akomodacyjnego, należy w pierwszej kolejności przyjrzeć się samemu mechanizmowi akomodacji.

Akomodacja oka, nazywana również nastawnością oka, to proces umożliwiający poprawne postrzeganie obiektów umiejscowionych w różnych odległościach od obserwatora. Polega on na zmianie kształtu naturalnej soczewki oka. Patrząc w dal, soczewka przyjmuje postać nieakomodującą, czyli rozluźnioną. Włókna obwódki rzęskowej są napięte i trzymają ją w jej najbardziej płaskiej postaci. Przenosząc wzrok na bliżej położony obiekt, mięsień rzęskowy kurczy się, zwalnia napięcie włókien obwódki rzęskowej i tym samym uwypukla soczewkę. Dzięki temu jej moc refrakcyjna, czyli możliwość załamywania promieni światła, zwiększa się. W konsekwencji, niezależnie od odległości patrzenia, promienie światła wpadające do oka ogniskowane są na siatkówce, dając w rezultacie ostry obraz obserwowanego obiektu. 

Ten złożony mechanizm podatny jest na wiele zaburzeń, wynikających m.in. z zmniejszonej elastyczności soczewki czy nieprawidłowej pracy mięśni rzęskowych odpowiedzialnych za zmianę jej kształtu. Mówimy w takiej sytuacji o zaburzeniach akomodacji. Jednym z nich jest spazm akomodacyjny.

Spazm akomodacyjny – czym jest?

Spazm akomodacyjny, to inaczej skurcz akomodacyjny. Objawia się zbyt silną reakcją akomodacyjną w stosunku do bodźca, który ją wywołał.Spowodowany jest nadmiernym kurczeniem się mięśnia rzęskowego, który w normalnych warunkach reguluje kształt naturalnej soczewki oka. Stałe napięcie akomodacyjne powoduje problemy z rozluźnianiem mięśnia rzęskowego co manifestuje się niewyraźnym widzeniem daleko umieszczonych obiektów. 

Skurcz akomodacyjny charakteryzuje również tzw. spazm triady bliży. 

W jej skład wchodzi: 

• nadmierna konwergencja (symetryczny ruch zbieżny oczu w płaszczyźnie poziomej pojawiający się podczas patrzenia na bliskie odległości),
• zwężenie źrenic, 
• pseudokrótkowzroczność. 

Fizjologicznie, wszystkie elementy triady bliży, głównie odpowiedź akomodacyjna oraz konwergencyjna, powinny być zrównoważone i zachodzić we wzajemnej zależności. W spazmie akomodacyjnym dochodzi do zaburzenia tej równowagi, a w konsekwencji do problemów z widzeniem obuocznym. 

Osoby z niesprawną akomodacją doświadczają problemów podczas przenoszenia wzroku pomiędzy obiektami znajdującymi się w różnych odległościach. Trudno jest im bowiem szybko dostosować wzrok do zachodzących zmian, co objawia się problemami z ostrym widzeniem zarówno dali, jak i bliży. Dodatkowo często towarzyszą im objawy takie jak bóle głowy i oczu, zmęczenie wzroku, dwojenie obrazu oraz problemy podczas pracy wzrokowej, np. czytaniu.

Spazm akomodacyjny – przyczyny

Jedną z przyczyn występowania spazmu akomodacyjnego jest nieodpowiednio skorygowana lub ukryta nadwzroczność. W tym przypadku utrzymanie ostrego widzenia do bliży i do dali wymaga stałego utrzymania nadmiernie dużej akomodacji. Najczęściej skutkuje to pojawieniem się objawów astenopii, czyli nadmiernego zmęczenia oczu.

Skurcz akomodacyjny pojawia się również u osób, które podejmują codzienną, wielogodzinną pracę w bliskiej odległości. Nieprzerwane skupianie wzroku na blisko położonych obiektach oraz brak przerw umożliwiających rozluźnienie się mięśnia rzęskowego, prowadzić może do jego nadmiernego napięcia, a w konsekwencji do spazmu akomodacyjnego. Stan ten nazywany jest również pozorną krótkowzrocznością osób miarowych lub pseudomyopią. Osoby takie mogą zmagać się problemami z ostrym widzeniem dali.

Przyczyną wystąpienia spazmu akomodacyjnego mogą być również inne schorzenia, takie jak guzki móżdżku, przysadki czy porażenie mięśni. Jest on również wynikiem silnego, przewlekłego stresu oraz przebytej traumy. 

Jakie jest postępowanie w przypadku wystąpienia spazmu akomodacyjnego?

Tak jak w przypadku każdego schorzenia narządu wzroku, kluczem do sukcesu jest jego odpowiednie zdiagnozowanie oraz określenie dokładnych przyczyn dysfunkcji. 

W przypadku ukrytej lub nieskorygowanej nadwzroczności postępowanie opiera się na odpowiednio dobranej korekcji w postaci okularów lub soczewek kontaktowych likwidujących nadmierną akomodację oraz usuwających dolegliwości z nią związane. Jeśli w wyniku spazmu akomodacyjnego rozwinęła się pseudokrótkowzroczność, należy zastosować korekcję o niedużej mocy plusowej do pracy z bliska, która wspomoże naturalną akomodację. W niektórych przypadkach, gdy stan jest zaawansowany, konieczne może okazać się stosowanie korekcji do dali soczewkami minusowymi.

Spazm akomodacyjny w zdecydowanej większości przypadków spowodowany jest złymi nawykami oraz nieodpowiednią higieną pracy. Z tego względu kluczem do sukcesu może okazać się ich zmiana. Warto pamiętać zatem o regularnych przerwach podczas pracy w bliskiej odległości. Zaleca się stosowanie metody 20-20-20. Należy bowiem co 20 minut spojrzeć na odległość 20 stóp, czyli około 6 metrów i skupić na niej wzrok przez 20 sekund. Duży wpływ zarówno w profilaktyce, jak i postępowaniu przy zdiagnozowanym spazmie akomodacyjnym będzie miało ograniczenie korzystania z urządzeń elektronicznych. Zamiast tego poleca się wypoczynek na świeżym powietrzu w otwartej przestrzeni. 

Bibliografia:

1. Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2011
2. Przekoracka-Krawczyk A. Dysfunkcja akomodacji i metody jej badań. Ciba Vision
3. https://podyplomie.pl/okulistyka/31067,ocena-zaburzen-akomodacji-u-dzieci-i-mlodziezy?page=3