Co to jest ślepota śnieżna? Objawy, przyczyny i leczenie

Ślepota śnieżna to choroba, która najczęściej dotyka himalaistów, narciarzy i wszelkiego rodzaju wspinaczy śnieżnych gór – to właśnie oni są najbardziej narażeni na zbyt intensywne promieniowanie UV. Największemu uszkodzeniu ulegają wtedy spojówki i rogówka, a ogromny ból uniemożliwia normalne widzenie. O tym, co powoduje ślepotę śnieżną i jak jej zapobiegać, powinien wiedzieć każdy – szczególnie miłośnicy sportów śnieżnych i letniego plażowania.

Ślepota śnieżna – co to jest?

Ślepota śnieżna jest potoczną nazwą schorzenia, które fachowo nazwane jest fotokeratozą. To nic innego, jak poparzenie oczu. Gdy są one narażone na zbyt wysokie nasłonecznienie, ich komórki ulegają uszkodzeniu – podobnie, jak ma to miejsce w przypadku skóry. W efekcie poparzenia, rogówka i spojówki oka zostają objęte ostrym stanem zapalnym.

To niezwykle bolesna dolegliwość, która najczęściej dopada wysokogórskich wspinaczy i tymczasowo uniemożliwia widzenie – właśnie dlatego została nazwana śnieżną ślepotą. Jej objawy mogą przypominać zapalenie rogówki o ostrym przebiegu wywołane przez drobnoustroje. Zobacz, jak je rozpoznać i leczyć.

O negatywnym wpływie słońca w śnieżny dzień na oczy ludzie zdawali sobie już w 1600 roku p.n.e. To właśnie wtedy powstały pierwsze gogle śnieżne za sprawą Inuitów – rdzennych mieszkańców Kanady, Alaski i innych obszarów arktycznych. Opracowali oni swego rodzaju okulary zazwyczaj wykonane z drewna lub kości zwierzęcej – nakładało się je na oczy i patrzyło przez wąską, ręcznie wyżłobioną szczelinę.

Ten wynalazek umożliwiał widzenie, jednocześnie znacznie ograniczając ilość światła słonecznego wpadającego do oka. Tym samym skutecznie zapobiegał ślepocie śnieżnej u Inuitów, którzy mieli do czynienia z wysokim nasłonecznieniem i śniegiem każdego dnia. Dziś ochronę tę zapewniają profesjonalne gogle przeciwsłoneczne.

Co powoduje ślepotę śnieżną?

Gogle przeciwsłoneczne są niezbędną częścią wyposażenia wspinaczy śnieżnych i narciarzy – i nie bez powodu. Duża wysokość nad poziomem morza, zaśnieżony teren i bezchmurne niebo to szybki przepis na ślepotę śnieżną dla każdego, kto nie zaopatrzył się w odpowiednią ochronę oczu. Powszechnie wiadomo o negatywnym wpływie zbyt ostrego słońca na oczy – jednak mało kto wie, że jego efekty są jeszcze bardziej dotkliwe w wysokich górach.

Atmosfera ziemska w części filtruje wiązki światła ultrafioletowego – dlatego też na obszarach wysokogórskich,  w których powietrze jest rzadkie, ryzyko poparzenia słonecznego znacznie się zwiększa. Im wyższe wzniesienie, tym większe natężenie promieniowania UV – wzrasta ono o 6-10% co każde 300 metrów nad poziomem morza.

Na zaśnieżonych terenach, zwiększa się ono zaś o kolejne 90% – promienie ultrafioletowe rozproszone od śniegu powodują jeszcze bardziej dotkliwe poparzenia. Ślepota śnieżna najczęściej dotyka wspinaczy, jednak mogą cierpieć na nią również mieszkańcy nizin. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby chronić wzrok również w zimie – tutaj znajdziesz okulary przeciwsłoneczne w wielu kształtach i kolorach, które zapewnią Ci idealny komfort widzenia nawet w najjaśniejsze dni.

Ślepota śnieżna – objawy

Czym objawia się ślepota śnieżna? Oczy zostaną objęte stanem zapalnym zazwyczaj dopiero kilka godzin po porażeniu przez słońce. Gdy zauważysz u siebie następujące symptomy, jak najszybciej wybierz się na badanie u okulisty, aby poddać się leczeniu – dzięki temu unikniesz permanentnych uszkodzeń oczu:

• Silny ból oczu, który utrudnia lub całkowicie uniemożliwia otwarcie powiek
• Zaczerwienienie spojówek
• Nadmierne łzawienie oczu dodatkowo utrudniające widzenie
• Uczucie piasku pod powieką – zazwyczaj związane ze skrajnym wysuszeniem powierzchni oka
• Silny światłowstręt
• Opuchnięcie powiek
• Drganie powieki – tutaj dowiesz się, co oznacza i jakie jeszcze mogą być jego przyczyny
• Tymczasowa utrata widzenia – zdarza się to rzadko i zazwyczaj ustępuje po złagodzeniu stanu zapalnego

Ślepota śnieżna – jak jej zapobiegać?

Gdy poczujesz pierwsze objawy ślepoty śnieżnej, oznacza to, że Twoje oczy już zostały uszkodzone. Dlatego tak ważne jest, aby działania prewencyjne wdrożyć na długo przed tym, jak zaczniesz odczuwać jakikolwiek dyskomfort. Jedynym skutecznym sposobem na zapobieganie ślepocie śnieżnej jest noszenie wysokiej jakości gogli lub okularów przeciwsłonecznych:

• Narciarze i wspinacze wysokogórscy powinni zaopatrzyć się w specjalistyczne gogle o kategorii filtra 4 – są one dostosowane nawet do ekstremalnych warunków. Ich szkła są bardzo ciemne, proporcjonalnie do warunków panujących w górach zimą – filtr UV 400 oznacza, że promieniowanie słoneczne jest pochłaniane w niemal 100%.
• Okulary przeciwsłoneczne z kategorią filtra 3 będą odpowiednie dla każdego w bardzo słoneczne dni latem lub zimą. To idealna opcja, jeśli planujesz wybrać się na górskie wędrówki lub na plażę. Woda odbija promienie ultrafioletowe podobnie jak śnieg, dlatego odpowiednia ochrona oczu jest niezbędna do komfortowego wypoczynku nad morzem.
• Kategoria filtra 1 i 2 to opcja na szare dni charakterystyczne dla polskiej jesieni i wczesnej wiosny. Okulary przeciwsłoneczne z takimi szkłami ochronią Twoje oczy, jednocześnie nie utrudniając widzenia. W takich sytuacjach idealnie sprawdzą się również soczewki z filtrami UV – zobacz, jak działają i które z nich najlepiej wybrać.

Bibliografia:

Melanie Windridge, Ultraviolet radiation at altitude, melaniewindridge.co.uk, 2014

Visionet, UV protection and filter categories – everything you need to know, visio-net.com

Cleveland Clinic, Photokeratitis, my.clevelandclinic.org

The College of Optometrists, Photokeratitis (Ultraviolet [UV] burn, Arc eye, Snow Blindness), 2022